Page 25 - Tarih11 - Ünite 3

ULUSLARARASI İLİŞKİLERDE
DENGE STRATEJİSİ (1774-1914)

Boğazlar Sorunu

Osmanlı Devleti, 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması’yla Rusya’ya ve
diğer Avrupalı devletlere Boğazlardan ticari geçiş hakkı vermek
zorunda kalmıştır. Böylece Rusya, ilk defa Karadeniz’e çıkma ve
serbestçe ticaret yapma hakkı elde etmişti. Rusya’ya verilen bu
haklar nedeniyle Karadeniz “Türk Gölü” olma özelliğini kaybetmiş
ve Boğazlar artık devletlerarası hukukun konusu olmaya başla-
mıştır. Bununla beraber Boğazlardan yabancı savaş gemilerinin
geçişine izin verilmemiştir. Ancak Napoleon’un 1798’de Mısır’ı
işgal etmesi üzerine Rus savaş gemileri ilk defa Boğazlardan
serbestçe geçmiş ve Akdeniz’e açılarak Osmanlı Devleti ve İngil-
tere’yle beraber Fransa'ya karşı savaşmıştır. Böylece Rusya, tarihî
hedeflerinden en önemlisine geçici de olsa ulaşmıştır.

Osmanlı Devleti, İngiltere ile 1809'da imzaladığı Kal’a-i Sultaniyye
(Çanakkale) Antlaşması’yla barış zamanında Boğazların yabancı
savaş gemilerine kapatılacağını İngiltere’ye kabul ettirmiştir. Bo-
ğazlar üzerinde üstünlük sağlamaya ve söz sahibi olmaya çalışan
Rusya, Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa’nın isyanı ile gelişen Mısır
Meselesi’ni kendi hedefleri doğrultusunda kullanmasını bilmiştir.

Görsel 3.24
Mehmet Ali Paşa İsyanı’nda Rusya’nın İstanbul Boğazı’ndan (Görsel Mehmed Ali Paşa donanması
3.24) geçerek Osmanlı Devleti'ne yardım etmesi ve Mehmet Ali İstanbul Boğazı’nda
(Tablo)
Paşa’nın durdurulması nedeniyle İngiltere, Mısır Sorunu’yla ilgi-
lenmeye başlamıştır. Bunun sonucunda II. Mahmud Dönemi’nde
Mehmet Ali Paşa ile 1833 Kütahya Antlaşması imzalanmış ve
devleti tehdit eden tehlike geçici olarak önlenmiştir. Ardından
Osmanlı Devleti ile Rusya arasında 1833 yılında Hünkâr İskelesi
Antlaşması imzalanmıştır. Sekiz yıl geçerli olacak bu antlaşma ile
taraflar tehlike anında birbirlerine yardım etmeyi kabul etmiştir.
Böylece Rusya, Boğazlardan gelecek bir tehlikeye karşı korunmuş
ve Boğazların kontrolünde söz sahibi olmuştur. Bu yüzden Avru-
pa devletleri, Hünkâr İskelesi Antlaşması’nı büyük bir tepkiyle
karşılamıştır.

Avrupalı devletlerin Osmanlı Devleti’yle Rusya arasında im- CEVAPLAYALIM
zalanan Hünkâr İskelesi Antlaşması’na tepki göstermesinin
sebepleri nelerdir?

111