Page 19 - Tarih 11 | 5.Ünite

SERMAYE VE EMEK

23 Ocak 1913’te Bâbıâli Baskını’yla İttihat ve Terakki tek başına iktidara geldiği için gücü de
elinde bulunduruyordu. Bu güçle liberal iktisadî sistemi terk eden cemiyet, millî bir iktisat
sistemine doğru adımlar atmaya başladı. İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin millî iktisat politikala-
rından hareketle 1920’lerde iktisadi kalkınmanın ve modernleşmenin temel mekanizması ola-
rak yerli ve millî burjuvazinin geliştirilmesi ön plana çıkmıştır. Bu gelişmelerin etkisiyle İzmir
İktisat Kongresi 1923 yılında düzenlenmiştir.

Millî iktisat politikaları çerçevesinde bazı adımlar atıldı. Bu doğrultuda: 1914’te kapitülasyon-
lar kaldırıldı ve Düyûn-ı Umûmiye faaliyetleri askıya alındı. 1916’da ticari işlemlerde Türkçenin
kullanılmasını zorunlu kılan bir yasa meclisten geçirildi. Yabancı sermayeli şirketler denetim
altına alındı. Çıkarılan kanunlarla yeni gümrük yasaları onaylanarak yürürlüğe girdi. 1914-
1918 yıllarında anonim şirketler (Millî Mahsulat Anonim Şirketi, Millî İthalat Kantariye Anonim
Şirketi vb.) kurularak şirketlerin sayıları arttırıldı.

Devlet bankacılığı anlayışıyla yeni millî kredi kurumları oluşturuldu. Osmanlı Devleti’nde ti-
caretle uğraşanlar ve zanaatkârlar ile o zamana kadar vergiden muaf olan tüm yabancılar,
vergiye tabi tutuldu.

DÜŞÜNCELERİNİZ

İttihat ve Terakki’nin millî bankacılık politikasıyla ilgili faaliyetleri hakkında neler
söyleyebilirsiniz?

OKUMA PARÇASI

Boykotlar, Yerli Malı Kampanyaları ve Millî İktisat
Millî iktisatın yükselişini çeşitli gelişmeler desteklemiştir. Özellikle millî banka görüşü Bal-
kan Savaşı sonrasında daha da güçlenmiştir. Sürece bakıldığında Millî iktisatın oluşma-
sında 1911 yılında Avusturya’nın Bosna-Hersek’i ilhak etmesi sonrasında ortaya çıkan
boykotların etkisi önemlidir. İtalya’nın aynı yıl Trablusgarp’ı işgal etmesi ve Balkan Savaş-
ları’nın oluşturduğu koşullar, milliyetçi tepkileri arttırmıştır.
Milliyetçilik akımının ürünü olan dernekler ekonomik alana el atmışlardır. Yabancı malları
boykot ve yerli malına yönelme kampanyaları, Türk Ocaklarından taşarak halka heyecan
kazandırmıştır. Bu amaçla 1912’de İstihlaki Millî Cemiyeti, 1917’de de Halka Doğru Ce-
miyetleri kurulmuştur. Siyasi iktidar kısa sürede millî duyguların yükselişine tepki vererek
“Ticaret ve Ziraat Nezareti”nin adını “Millî İktisat Nezareti” olarak değiştirmiştir. Bu dö-
nemde ortaya çıkan diğer önemli bir olay ise daha önce bir türlü kaldırılamayan kapitülas-
yonların I. Dünya Savaşı’nın ilk günlerinde tek taraflı olarak kaldırılmasıdır.
Ekonomik bağımsızlığa giden yolda kapitülasyonların kaldırılması Osmanlı halkında büyük
sevinç meydana getirdi. Buna karşılık “müttefikimiz” Almanya’nın öncülüğünde Avustur-
ya-Macaristan, İtalya, İngiltere, Fransa ve Rusya büyükelçileri ortak bir metin üzerinde
anlaşarak 10 Eylül 1914 tarihinde kapitülasyonların kaldırılmasını protesto etmiştir.
Coşkun, 2015, s. 133’ten düzenlenmiştir.

193