Page 13 - Tarih 11 | 6.Ünite

XIX VE XX. YÜZYILDA DEĞİŞEN GÜNDELİK HAYAT

Avrupa’ya özenen Osmanlı
eliti, yangınların kasıp ka-
vurduğu, bakımsız İstanbul’a
yeni bir çehre kazandırmak
istiyordu. Yeniden örgütle-
nen şehir yönetimi “Avrupa
usullerini” benimseyerek Av-
rupa’dan getirttiği uzmanlara
büyük projeler hazırlattı. İs-
tanbul’un (Görsel 6.7) bugün
de devam eden sorunlarına
çözümler arandı. Bölük pör- Görsel 6.7: Değişen İstanbul
çük de olsa İstanbul’un kent
dokusunu değiştirmek için çalışmalar yapıldı. Houssmann’ın (Husman) tarzında bulvarları ve
çevre yolları örnek alınarak yeni yollar açıldı, tramvaylar işledi, tünel yapıldı, eğri büğrü çık-
maz sokakların yerini düz sokaklar aldı. Şirket-i Hayriye’nin vapurları payitahtın iki yakasını
bir araya getirdi. “Avrupai usulde” yapılan binalar Haliç’in kuzey yakasında hızla artarak tarihî
yarımadayı etkiledi.
XIX. yüzyılın ikinci yarısından
itibaren sağlık koşullarındaki
iyileşmeler sonucu yavaş da
olsa nüfus artmıştır. Devletin
kaybettiği topraklardan aldığı
yoğun göç, şehirlerin büyü-
mesine ve şehirler etrafında
göçmen mahallelerinin oluş-
masına neden olmuştur. Ula-
şım teknolojisinin gelişmesi
ticaretin de gelişmesini be-
raberinde getirmiş, bazı şe-
hirlerin nüfusunun artmasına Görsel 6.8: 1840-1880 İzmir Limanı
sebep olmuştur. İstanbul’un
nüfusu XIX. yüzyılda bir milyonu aşmıştı. Nüfus bakımından gelişen diğer şehirler ise İzmir
(Görsel 6.8) ve Selanik'ti (Görsel 6.9). Mürur tezkiresi, Osmanlı Devleti içinde seyahat eden-
leri kontrol altında tutmak ve İstanbul’a gitmek ve yerleşmek için alınan izin ve geçiş belge-
sidir yani bir nevi iç pasaporttur. Bu uygulama gelişigüzel yerleşimleri, vergi ihlalini, kaçak
işçi ve işsiz akınını önlemeye
yönelikti.

Şehirleri düzenleyen eski
kurumların ihtiyaca cevap
verememesi nedeniyle be-
lediye kurumlarının yaşama
geçirilmesi ve başta İstanbul
olmak üzere birçok şehirde
kent planlamasının yapılma-
sı da şehirleşme konusunda
Osmanlı Devleti’nde yaşanan
diğer önemli gelişmelerdir.
Görsel 6.9: XIX. yüzyılın ikinci yarısında Selanik

207