Page 11 - Tarih 11 | 6.Ünite

XIX VE XX. YÜZYILDA DEĞİŞEN GÜNDELİK HAYAT

yakından ilgilidir. Batı tarzı yaşama arzusu ve muaşeret kurallarının deği-
şimi, ilk olarak azınlıklarda görüldü ve Osmanlı yönetici katmanlarından
başlayarak halka doğru yayıldı. Tanzimat’tan önce “Avrupa modası”
özellikle de “Fransız modası” İstanbul’da hayatın her alanında kendini
hissettirmiştir. Osmanlı elitindeki bu değişim, zamanla Batı tarzı bir
yaşamı da beraberinde getirmiştir (Görsel 6.5).

Modern Birey ve Toplumun Zaman Anlayışı
Sanayi Devrimi ile üretim araçlarından yoksun bireyler ücretli
birer işçiye dönüştü. Bu da bir dizi sorunu beraberinde getirdi.
İnsan hayatı artık makinelerin işleyişi ve ritmine uymaya baş-
ladı. Hayat daha düzenli ve planlı bir hâl aldı. Sanayileşmeyle
ortaya çıkan fabrikalaşma olgusu, günlük ve haftalık çalışma
saatleri ile izin gibi kavramların tartışılmasına ortam hazırladı.
İşçi haklarını savunmak için sendikalaşma süreci ivme kazandı.
Bütün bu değişimler, çalışma sosyolojisi olgusunu ortaya çıkardı.
Bu olgunun faktörleri arasında yer alan kentleşme ve yalnızlaşma
insanlara psikolojik sorunlar yaşattı.
Yaşanan gelişmelerle beraber yeni maden ocakları açıldı ve büyük
şehirlerde fabrikalar kuruldu. Daha fazla para kazanma ve daha
rahat bir hayat sürme amacıyla kırsal alanda yaşayan nüfus
kentlere göç etmeye başladı. Artan nüfus, şehirlerin dış bölge-
lerinde banliyö veya gecekondu adı verilen yeni yerleşim yerle-
rinin oluşmasına neden oldu. Bu bölgelerde yaşayan insanların
dünya görüşünü ve yaşam tarzlarını yansıtan bir kültür ortaya
çıktı. Böylece banliyölerde yaşayan insanlar ile kent merkezin-
de yaşayanlar arasında sosyokültürel farklar oluştu. Bu durum sınıflar arasındaki eşitsizliğin
gözle görülür bir şekilde artmasına ve pek çok toplumsal sorunun oluşmasına yol açtı. Sanayi
Devrimi’ni takip eden dönemlerde karşımıza çıkan bir diğer kavram ise iş zamanı ve boş za-
man kavramıdır. İş zamanı, amaçlı bir dizi faaliyeti ve bunun için geçirilen süreyi kapsar. Bu
eylem çoğu kez zorunluluk, bağlayıcılık, disipline olma, örgütsel normlara dayanma gibi biçim-
ci (formalist) bir yapı gösterir. Bu durum, bireyin özgür iradesini devre dışı bırakır.

BİLGİ NOTU

Sanayi Devrimi, üretimin artmasına dolayısıyla refahın artmasına neden olmuştur. Üretim
tarzının değişmesiyle makineleşme, makineleşmenin etkisiyle de işçi sınıfı ortaya çıkmıştır.
Bu durum Sanayi Devrimi'nin en büyük sorunu olmuştur.

Küçükkalay, 1997, ss. 52-53'den düzenlenmiştir.

Boş zaman; işten artan, bağlayıcılık ve zorunluluktan uzak bir zaman olarak tanımlanır. Ki-
şinin özgür iradesiyle kullanacağı bir zaman dilimidir. Sanayileşmiş toplumların kat ettiği
mesafeyle ilgili olarak boş zaman ve iş süreleri arasındaki sınırlar netleşti, her iki alanın
içeriği belirginlik kazandı. İş ve çalışma alanındaki dönüşümler XVIII. yüzyılla büyük bir
ivme kazandı. Endüstri devrimi, çalışma saatlerinde kayda değer bir artış getirdi. XIX. yüzyıl
Batı Avrupası'nda yaşayan insanlar belki de tarihin en ağır ve güç çalışma koşullarına tanık

205