Page 9 - Tarih 11 | 6.Ünite

XIX VE XX. YÜZYILDA DEĞİŞEN GÜNDELİK HAYAT

İstanbul’a yurdun her tarafından önemli sayılabilecek göçler olunca şehre girişleri ve yerleşimi
denetim altına almak için fermanlar yayınlandı. Bütün yasaklamalara rağmen İstanbul, plansız
bir şekilde büyümeye devam etti.
Avrupa ile temasların artmasıyla Osmanlı topraklarına birçok yabancı iş adamı, tüccar, devlet
adamı ve seyyah geldi. Ulaşım ağının gelişmesiyle büyük şehirlerin sayısı arttı. Şehirleşmeyle
beraber ihtiyaçların artması hükümetleri halkın hayat şarlarını düzenli hâle getirmek için ted-
birler almaya zorladı. Limanların modernleştirilmesi, iş merkezlerinin sayısının artırılması, alt
yapı, su, tramvay, hava gazı hizmetlerinin sağlanması bu tedbirlerin önemlileriydi. Modern be-
lediyelerin kurulması fikri, şehir yönetim tarzının yeniden düzenlenmesi zorunluluğunu ortaya
çıkarttı. Osmanlı Devleti’nde bugünkü anlamda şehirlerin doğuşu, Sanayi Devrimi’ni izleyen
yıllarda teknolojinin de gelişmesi sonucunda meydana gelen büyük nüfus hareketleriyle oldu.
Kamuoyu Kavramının Ortaya Çıkması

Kamuoyu kavramını İngilizler, “halkın düşüncesi” anlamında, Fransızlar ise “toplumun tavrı” an-
lamında kullanmışlardı. XVIII ve XIX. yüzyıllarda belirginlik kazanmaya başlayan sanayileşme,
şehirleşme, demokratikleşme, kitle iletişim araçlarının yaygınlaşması ve okuryazarlık oranındaki
artış çağdaş anlamda kamuoyu olgusunu da beraberinde getirdi. Avrupa’daki büyük kentler
çağdaş anlamda kamuoyu olgusunun toplumsal yaşamda yer edinmesinde büyük rol oynadı.
Fransa’da salonlar, İngilte-
re’de kahvehaneler ortaya
çıktı. Londra’daki kahveha-
neler gazetelerin okunduğu,
edebî eserlerin ve diğer sa-
natsal etkinliklerin tartışıldığı
başlıca bilgilenme ve haberdar
olma yerleriydi. XVIII. yüzyılın
başında Londra’da kahvehane
sahipleri gazeteleri kendileri
basıp yayımlamaya başladılar.
Kahvehanelere sadece oku-
muş kesimler ve aristokratlar
değil orta sınıfa mensup in- Görsel 6.4: Takvim-i Vekayî
sanlar, sanatkârlar ve küçük esnaf da gidebiliyordu. Bu mekânlarda insanlar sohbet eder, gazete
okur ve çeşitli konularda tartışırlardı. İnsanlar arasında mevki farkı gözetilmezdi. Bireyler, bir
konuda yetkin olsun veya olmasın, birbirlerini tanısın veya tanımasın çeşitli konularda tartışır-
lardı. Halk arasında yayılan haberler ve tartışılan konular kamuoyunu oluştururdu.
Osmanlı Devleti’nde kamuoyunun şekillenmesi Batı ile temas ve matbaanın yaygınlaşmasıyla
daha belirgin hâle geldi. Matbaanın yaygınlaşması ve Türk basınının gelişmesi, aydın sınıfının
toplumda ve devlet üzerindeki etkinliğini artırdı. II. Mahmut Dönemi’nde ilk resmî gazete
Takvim-i Vekayî'nin (Görsel 6.4) çıkarılması ve halkın devletin yaptıklarından haberdar olması
Osmanlı'daki ilk kamuoyu uygulaması sayılır.

CEVAPLAYINIZ
Kahvehane kültürü kamuoyunu nasıl etkilemiştir?

203