Page 5 - T.C. İnkilap Tarihi ve Atatürkçülük | 6.Ünite

6. Ünite

başladı. Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuad Köprülü ve Refik Koraltan ta-
rafından imzalanan önerge, 7 Haziran 1945’te meclis başkanlığına verildi.
Önerge, meclise dahi taşınmadan parti grubunda görüşülüp reddedildi (12
Haziran 1945). Dörtlü Takrir sahipleri tarafından mecliste başlatılan tartışma-
lar sürerken 18 Temmuz 1945’te iş adamı Nuri Demirağ öncülüğünde Millî
Kalkınma Partisi (MKP) kuruldu. II. Dünya Savaşı’ndan sonra kurulmuş olan
ilk muhalefet partisi MKP, siyasi hayatta çok fazla etkin olamadı.
Adnan Menderes ve Fuad Köprülü, basın üzerinden de CHP’ye yönelik mu-
halif tavırlarını sürdürmeleri üzerine partiden ihraç edildiler. Arkadaşlarının
partiden çıkarılma kararını eleştiren Refik Koraltan da partiden uzaklaştırıldı.
Celal Bayar ise önce milletvekilliğinden daha sonra da partiden istifa etti. Bu
gelişmelerin ardından Demokrat Partinin temelini atacak olan isimler belli
oldu ve 7 Ocak 1946’da Demokrat Parti (DP) kuruldu.

Tablo 6.1: 1946 ve 1950 Yılları Arasında Kurulan Partiler

Millî Kalkınma Partisi Yalnız Vatan İçin Partisi
Demokrat Parti Türk Muhafazakâr Partisi
Oku-yorum
Liberal Demokrat Parti Serbest Demokrat Partisi
Dörtlü Takrir (Önerge)
Türkiye Sosyalist İşçi Partisi Millet Partisi
Bir taraftan iş hayatımızdaki bu mut-
Çiftçi ve Köylü Partisi Toprak Emlak ve Serbest Teşebbüs lu gelişmenin yarattığı siyasi olgun-
Partisi luk diğer taraftan bugünkü medeni-
yet dünyasının genel şartları daha ilk
İslam Koruma Partisi Türkiye İşçi ve Çiftçi Partisi
Teşkilat-ı Esasiye Kanunumuzda ha-
kim olan demokratik ruhu bugünkü
Düşün ve Tartış siyasi hayat ve teşkilatımızda kuv-
Dönemin siyasi partileri isimlerini seçerken nelere dikkat etmiş olabi- vetle tecelli ettirmek zamanı geldiği
leceklerini dönemin şartlarını göz önünde tutarak değerlendiriniz. kanaatına bizi sevk etmiş bulunuyor.
Bunun bir an evvel gerçekleşmesi
Çok Partili Siyasal Hayata Geçiş yönündeki düşüncelerimizi şöyle
özetliyoruz:
Demokrat Partinin kurulmasıyla Türkiye’de çok partili siyasal hayat tekrar 1. Milli hakimiyetin en doğal sonu-
başladı. Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuad Köprülü ve Refik Koraltan ta- cu ve aynı zamanda dayanağı olan
rafından kurulan DP’nin genel başkanlığına Celal Bayar getirildi. CHP’den Meclis denetimini, Anayasamızın
ayrılan milletvekilleri tarafından kurulan DP’nin programı ile CHP arasında yalnız şekline değil ruhuna da tama-
mıyla uygun olarak tecellisini sağla-
çok büyük farklılıklar yoktu. DP’nin parti programında, Atatürkçülüğün altı yacak tedbirlerin aranması
temel ilkesine bağlı kalınacağı belirtildi. CHP’nin devletçi ekonomi anlayışı 2. Yurttaşların siyasi hak ve hürriyet-
ile laiklik konusundaki uygulamaları ise dolaylı bir şekilde eleştirildi. De- lerini daha ilk Teşkilatı Esasiye Ka-
mokrat Partinin parti programı, CHP’den farklı olarak, “siyasette demokrasi” nunumuzun gerektirdiği genişlikte
ile “ekonomik hayatta liberalizm” ilkelerine dayandırıldı. kullanabilme imkânının sağlanması
3. Bütün parti çalışmalarının yuka-
5 Haziran 1946’da hükûmet tarafından hazırlanan Seçim Yasası Tasarısı, rıdaki esaslara tamamıyla uygun bir
TBMM’de oy çoğunluğu ile kabul edilerek yasalaştı. Buna göre seçimler, şekilde yeniden düzenlenmesi.
Şerafettin TURAN, Türk Devrim Tarihi, s.
“açık oy, gizli sayım” yöntemiyle yapılacaktı. Artık mecliste grubu bulunan 204. (Kısatılmış ve sadeleştirilmiştir.)
Demokrat Parti, yöntemin demokratik ve güvenilir olmadığını belirtti ve bu
tasarıya karşı çıkarak tepki gösterdi. DP’nin muhalefeti, alınan kararlara tesir Dörtlü Takrir olarak da bilinen
etmedi. Önceden iki aşamalı olarak yapılan seçimlerin tek dereceli olarak ya- önergede imzası bulunan millet-
pılması teklifine ise DP olumlu yaklaştı. vekilleri, Türkiye’nin artık çok par-
tili siyasi hayata geçme zamanının
Sıra Sizde geldiğini düşünmüşlerdir. Onları
Liberal ekonomi ile devletçi ekonomi anlayışlarını karşılaştırınız. bu düşünceye sevk eden gelişme-
ler nelerdir?

Türk siyasal tarihinin ilk çok partili ABD Başkanı Harry S. Truman,
genel seçimleri yapıldı. Truman Doktrini’ni ilan etti.

1946 1947
21 Temmuz 177