Page 16 - T.C. İnkilap Tarihi ve Atatürkçülük | 8.Ünite
P. 16
XXI. YÜZYILIN EŞİĞİNDE TÜRKİYE VE DÜNYA
Bu sorunu aşmak için Gorbaçov, 1990’da “Egemen Devletler Birliği Antlaş-
Bilgi Notu ması” adımını attı. Böylece SSCB’den ayrılmaya yönelik eğilimlerin gücü
azaltılacak ve hatta SSCB’yi oluşturan devletler arasında daha sıkı bir yapı
Perestroika: Rusça ‘yeniden ya-
pılandırma’ anlamına gelen siyasi kurulacaktı.
bir kavramdır. SSCB’de gerek eko-
nomik gerekse katı siyasi merkezi- Bu doğrultuda Egemen Devletler Birliği Antlaşması imzalanması kararlaştı-
yetçiliğin ortadan kaldırılmasına ve rıldı. Bu adımı SSCB’nin geleceği açısından iyi görmeyen ordu içindeki bazı
idareyi yenilemeye yönelik siyasi komutanlar Gorbaçov’a karşı bir darbe yaptı. SSCB’nin en büyük cumhuri-
programa verilen isimdir. yeti olan Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Boris Yeltsin, darbeyi yapanlara
Glastnost: Sovyet Komünist parti- karşı halkı direnmeye çağırdı. Yeltsin’in çağrısıyla halk darbecilere karşı koy-
si içinde daha demokratik bir yapı- du. Aynı zamanda Batılı devletler de Yeltsin’e destek verdi. Kısa süre sonra
lanmayı hedefleyen, katı bürokratik darbe yapanlar dağılmak zorunda kaldı. Olayın hemen ardından SSCB yapısı
yapıyı aşmayı ve bürokratik ayrıca-
lıkları ortadan kaldırmayı amaçla- içinde yer alan devletlerin tamamına yakını, bağımsızlıklarını ilan ettiler.
yan bir dizi düzenlemeye yönelik
siyasi programa verilen isimdir. 19 Ağustos 1991’de Kremlin Sarayı’na SSCB bayrağı yerine Çarlık Döne-
mi’nde kullanılan Rus bayrağının çekilmesi ve ardından Sovyet Komünist
Partisinin faaliyetlerine son verilmesiyle SSCB resmen dağıldı.
Orta Asya Cumhuriyetleri ve Türkiye
RUSYA FEDERASYONU
UKRAYNA
KAZAKİSTAN MOĞOLİSTAN
KARADENİZ
ÖZBEKİSTAN
KIRGIZİSTAN
TÜRKİYE BAYCAN TÜRKMENİSTAN TACİKİSTAN ÇİN HALK CUMHURİYETİ
AZER-
HAZAR DENİZİ
KIBRIS SURİYE
AKDENİZ IRAK İRAN AFGANİSTAN
SUVEYŞ ÜRDÜN
KANALI PAKİSTAN 0 250 1000
MISIR SUUDİ ARABİSTAN
SSCB’nin dağılmasından sonra bağımsız olan Türk Cumhuriyetleri
Harita 8.1: Bağımsız Türk Devletleri haritası
25 Aralık 1991 tarihinde Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin dağılma-
sıyla birlikte Orta Asya ve Kafkasya’da birçok devlet bağımsızlığını kazandı.
Türkiye, bu süreçte bağımsızlığına kavuşan Türk Cumhuriyetleri’ni tanıyan
ilk ülke oldu. Bağımsızlığını kazanan Kazakistan, Türkmenistan, Özbekistan,
Azerbaycan ve Kırgızistan ile Türkiye’nin ortak bir dile, ortak bir hafıza ve
ortak bir kültüre sahip olması bu devletlerle olan ikili ve bölgesel ilişkilerin
güçlenmesine zemin hazırlamıştır (Harita 8.1).
Türkiye, SSCB’nin dağılması sonrasından sonraki süreçte Orta Asya’da ba-
ğımsızlıklarını kazanan ülkelerdeki Türkler için sosyal, ekonomik ve kültürel
alanda birçok çalışma yapma gereği duymuştur. İlk zamanlarda Türk Cumhu-
riyetleri’ne kısa vadeli yardımlar yapılmıştır. Daha sonra yapılan yardımların
zaman içinde uzun dönemli projelere ve kalkınma merkezli iş birliği çalışma-
larına dönüşmesi planlanmıştır. Böylece bölgede yapılacak tüm bu faaliyet-
leri ve dış politika önceliklerini uygulayacak, koordine edecek organizasyon-
lara ihtiyaç duyulmuştur. Bu doğrultuda gerek resmî gerekse sivil kuruluşlar
kurularak bu faaliyetler sürdürülmüştür.
Türkiye ile AB arasında Nasuh Mahruki, Everest’in zirvesine çıkan
Gümrük Birliği Antlaşması imzalandı. ilk Türk oldu.
1995 1995
238
