Page 5 - Türk Dili ve Edebiyatı 12 | 6.Ünite

DENEME

Doğruyu hangi elden görsem sevinçle karşılar; uzaktan kokusunu alır almaz silahlarımı atar, teslim
olurum. Fazla yukarıdan ve insafsız olmadıkça yazılarıma çatılmasını hoş görmüş, çok kez karşımdaki-
ni kırmamak için yazdıklarıma istenen biçimi verdiğim olmuştur. Zararıma da olsa eleştirmeciye uysal
davranmalıyım ki beni her zaman serbestçe uyarsın, kendimi düzeltmeme yardım etsin. Doğrusu çağ-
daşlarımı böyle bir işten yana çekmek kolay değil. Düzeltilmek herkesin ağrına gittiği için kimse kimse-
yi düzeltmeyi göze alamıyor. Düşüncesini saklayarak konuşuyor çokları.
MONTAIGNE, Denemeler
(Türkçesi: Sabahattin Eyüboğlu)
METİNDE GEÇEN BAZI KELİME VE KELİME GRUPLARI

insaf : Merhamete, vicdana veya mantığa dayanan adalet.
ağrına gitmek : Onuruna dokunmak.

METİN VE TÜRLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR

Okuduğunuz metin XVI. yy.da yaşamış olan Montaigne’in Denemeler (Essais) adlı eserinden alın-
mıştır. Montaigne’e göre, özgürce yapılan eleştiriler doğru bilginin ortaya çıkarılmasında önemlidir.
Nitekim okuduğunuz metinde Montaigne, ünlü bilgin ve yazar Cicero’nun (Çiçero) da sözünü örnek
vererek karşıt fikirler olmadan doğruya ulaşılamayacağını vurgular.
Ele aldığı düşünceleri kanıtlamaya gerek duymayan deneme; “bence”, “Benim diyeceğim şudur.”
gibi ifadeleri kullanan, kişisel duygu ve düşüncelere yer veren öğretici bir edebî türdür. Denemeyi ilk
kez bir tür olarak ortaya koyan, Fransız yazar Montaigne’dir. Başlangıçta ayrı bir tür olarak değerlen-
dirilmeyen deneme türü, zamanla kendi ölçü ve sınırlarını ortaya koymaya başlamış, bugünse ken-
dine özgü bir tür olarak edebî türler arasındaki yerini almıştır. Denemelerde hayat, ölüm, aşk, sanat,
felsefe, din, ahlâk, gelenek, siyaset gibi kişiyi veya toplumu ilgilendiren her konu ele alınabilir. Dene-
mede yazarın, kendisiyle konuşur gibi içten ve yapmacıksız bir anlatımı vardır.
Rönesans’la birlikte ortaya çıkan hümanizm, insan sevgisini temel alan ve insan düşüncesini don-
muşluktan kurtarmayı amaçlayan bir anlayıştır. Bu anlayış Montaigne’in Denemeler adlı eserine de
kaynaklık etmiştir. Yazılarında kesin yargılara varmaktan kaçınan denemeci, ele aldığı konu üzerinde
okurun düşünmesini amaçlar. Bu türde yazarın; kendi gözlem ve deneyimlerinden yararlanması, di-
lin ve anlatımın inceliklerini tanıması, anlattıklarını özenle işlemesi gerekir.
Montaigne’den başka yine Denemeler adlı eseri ile İngiliz yazar Francis Bacon (Fırensis Beykın) bu
türün önemli yazarlarındandır. Emerson (Emırsın), Andre Gide (Andre Jid), Henry Miller (Henri Milır),
Albert Camus (Alber Kâmü), T. S. Eliot (Eliyıt) bu türün dünya edebiyatında önde gelen temsilcilerin-
dendir.

METNİ ANLAMA VE ÇÖZÜMLEME

1.
• Doğruyu hangi elde görsem sevinçle karşılar; uzaktan kokusunu alır almaz silahlarımı atar, tes-
lim olurum.
• Fazla yukarıdan ve insafsız olmadıkça yazılarıma çatılmasını hoş görmüş, çok kez karşımdaki-
ni kırmamak için yazdıklarıma istenen biçimi verdiğim olmuştur.
Yukarıdaki cümleler okuduğunuz metinden alınmıştır. Cümlelerdeki altı çizili deyimlerin anlam-
larını cümlenin bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi TDK’nin Türkçe Sözlük’ün-
den kontrol ediniz.

2. Metinde geçen “Doğruyu hangi elden görsem sevinçle karşılar; uzaktan kokusunu alır almaz silah-
larımı atar, teslim olurum.” cümlesinde yazarın anlatmak istediği nedir? Açıklayınız.

241