Page 3 - Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 11 | 6.Ünite

Türklerde Sanat

Şehirlerle ilgili sınırlı sayıdaki bulgular nedeniyle Hun Dönemi’ne ait mimari kalıntı olarak
kurganlar (mezarlar) ve sonraki dönemlere örnek teşkil etmiş çadırlar vardır. Hunlara ait kur-
ganlar, dönemin sanat anlayışına dair önemli bilgiler sunmaktadır.
Türkler ölülerine büyük saygı göster-
dikleri için atalarının kurganlarını toplum
tarafından kutsal kabul edilen dağ dorukla-
rı, dağ etekleri, su kenarları, su yatakları,
ormanlık alanlar ve göl kenarlarına yapıyor-
lardı. Song Gölü’nün özellikle doğu kısmında
çok sayıda kurgan bulunmasının sebebi de
budur. Hazar bölgesine seyahat eden İbn-i
Fadlan; “Hazarlar, hakanlarının mezarlarını
İtil Irmağı’nın yatağına yaparlardı.” ifadesini
kullanmıştır.
İlk Türk devletlerindeki kurganlar çe-
şitli büyüklüklerde yapılmıştır. Toprak içe-
risine dikdörtgen veya kare şeklinde yapılan
Görsel 6.5: Kök Türklere ait kurgan
kurganlar, bir veya iki odadan oluşmuş ve
bu kurganların duvarları karaçam kütükle-
riyle yapılmıştır (Görsel 6.5). Kütüklerin birleştirilmesinde çivi kullanılmamış, kütükler oyuklar-
la birbirine geçirilmiştir. Dört taraftan kirişlerle desteklenen tavan
da ahşaptan yapılmıştır. Tavan’ın üstü toprakla örtülmüş, bu top-
rağın etrafı ise daire şeklinde veya oval olarak taşlarla çevrilmiştir.
Ölen kişinin cesedi, ağaçtan oyulmuş bir lahit içinde ağaç ve
kütüklerden yapılmış zemin döşeme üzerine yerleştirilmiştir. Ölen
kişi önemli biriyse kurganın duvarları ve zemini keçelerle kaplanmış
ya da kumaş parçalarıyla süslenmiş, bu keçe ve kumaş parçalarına
ise hayvan figürleri işlenmiştir. Ölen kişinin hayattayken kullandığı
at koşumları, silahları vb. eşyaları da kurgana konulmuştur. Eşya-
ların kurgana konması geleneği, Türklerde ahiret inancının olduğu-
nu göstermektedir.
Kök Türklerden itibaren mezarların üzerine çeşitli yapılar (anıt-
mezar) inşa edildiği seyyahların verdiği bilgilerden anlaşılmaktadır.
Çin yıllıklarında Türklerin mezarları konusunda şöyle bir ifadeye
rastlanmıştır. “Türkler mezarın üzerine bir ev yapar, bu evin içine
ölen kişinin resmini çizer, evin duvarlarına da ölen kişinin hayat-
tayken katıldığı savaşları belirtirler.”
İlk Türklerde ortaya çıkmış olan önemli kurganlardan bazıları;
Pazırık Kurganları, Noin Ula Kurganı, Esik Kurganı, Kudırge Kur-
ganı, Gök-Bulak Kurganı ve Tuyahta Kurganıdır. Esik Kurganı’nda
ortaya çıkan Altın Elbiseli Adam (Görsel 6.6) buluntusu, Türklerin
sanattaki inceliğine güzel bir örnektir. Görsel 6.6: Altın elbiseli adam

SORU
Konargöçer yaşam tarzının sanata etkisi hakkında neler söyleyebilirsiniz?

Hunlarda Sanat

Konargöçer yaşam tarzının vazgeçilmez unsurlarından biri de çadırlardır. Hunlarda çadır
sanatı, silindirik bir yapı üzerine kubbeyi andıran bir örtü ile tamamlanır, çadırların etrafı özenle
dokunarak süslenen kumaş ve keçelerle çevrilirdi. Kubbe şeklindeki tavan, Türk İslam devletleri
mimarisini de etkilemiştir.

203