Page 78 - Fen Bilimleri Laboratuvarı Öğretmen El Kitabı

Cam Malzemelerin Türleri
Cam malzemeler, özel kullanım şartları gerektiren durumlar için özel malzemelerden üretilir. Cam malzemeler; sak-
lama, karıştırma, inceleme veya karşılaştırma için kullanılmaktadır. Bu cam malzemeler aşağıdaki gibi sıralanabilir.
1. Termal Dayanıklı (Borosilikat) Cam Malzeme
• Düşük genleşme katsayısına sahip olmaları, kimyasal etkilere dayanıklı olmaları özellikleriyle laboratu-
var cam malzemelerinde yaygın olarak kullanılmaktadır.
• Isıya, aşınmaya ve termal şoka dayanıklı malzemelerdir.
• Isıtma ve sterilize etme işlemlerinde kullanılır.
• Beher, pipet ve şişeler genellikle borosilikat camdan yapılmıştır.
2. Alüminyum Silikat Cam Malzemeler
• Teknolojik öneme sahip birçok alanda kullanılmaktadır.
• Yüksek ısı direnci, yüksek yumuşama sıcaklığı, kimyasal kararlılığı ve yüksek viskoziteleri karakteristiktir.
• Laboratuvarda halojen lambalarda, deşarj tüplerinde, radyoaktif metal kaplarında ve yanma tüplerinde
kullanılmaktadır.
• Oldukça sağlam, dayanıklı malzemelerdir.
3. Asite ve Alkaliye Dayanıklı Cam Malzemeler
• Asit ve alkali çözeltilerde kullanılmaktadır. Güçlü asit ve alkali içeren çözeltilerde kullanım süreleri kısıtlı
olmalıdır.
• Borosilikat içermez.
• Çok dikkatli ısıtılmalı ve soğutulmalıdır.
• Yumuşak cam olarak da adlandırılır.
4. Düşük Aktinik (Amber Renkli) Cam Malzemeler
• Kalın duvarları ve amber rengi sayesinde içindeki maddeye geçen UV (Ultraviyole) miktarını azaltan özelliktedir.
• Genellikle saklama amaçlıdır. Düşük kaliteli malzemeden üretilir.
• Isıtmaya ve otoklav cihazlarında kullanılmaya uygun malzemeler değildir.
5. Flint Cam (Standart Çakmak Taşı veya Soda-Kireç Camı) Malzemeler
• Pencere camı olarak bilinen bu camlar şişe, kavanoz, elektrik ampulü gibi malzemelerin üretiminde kul-
lanılmaktadır.
• Silika, sodyum ve kalsiyum oksitler kullanılarak üretilir.
• En ucuz camdır.
• Üretim kalitesi ve tekniğine göre berraklığı değişebilir.
• Yüksek sıcaklıklara, ani sıcaklık değişimlerine karşı az dirençlidir.
• Yapısındaki alkali metaller çözeltilerle reaksiyon verebilir ve laboratuvar analizlerinde hatalara neden
olabilir.
• Bu tip camdan yapılmış malzemeler, laboratuvarda kullanılırken dikkatli olunmalı; mümkünse tercih edil-
memelidir.

Laboratuvar çalışmalarında, özellikle nicel analizler sırasında hacim ölçümlerinde kullanılan cam malzemeler ha-
cimsel (volümetrik) cam malzeme olarak adlandırılır. Hacimsel cam malzemeler, belirli bir hacmin ölçümü veya belli
hacimdeki bir sıvının bir yerden başka bir yere aktarılmasında kullanılır. Laboratuvar analizlerinde gerekli ölçüm-
lerin doğruluğunu sağlamak için bu malzemeler üretim sırasında hacim kalibrasyonu sürecinden geçer. Hacimsel
cam malzemelerin maliyeti, kalibre edilmemiş cam malzeme maliyetine kıyasla daha yüksektir. Volümetrik cam
malzemeler; balon joje, mezür, pipet ve büret olmak üzere dört gruptan oluşur. Bu cam malzemelerin üzerinde
kalibrasyon sıcaklığı belirtilir. Kalibrasyonun korunabilmesi için bu malzemeler ısıtma işlemlerinde kullanılmaz,
kurutma amacıyla etüve konulmaz.

77