Page 107 - DESEN 11

2. ÜNİTE DESEN ÇALIŞMALARINDA FİGÜR-MEKÂN

OKUMA PARÇASI

başlayan ve yavaş yavaş birleşerek aynı noktada buluşan çizgilerdir. Bu sözünü ettiğimiz nokta,
size göstereceğim gibi, bütün nesnelerin evrensel yargılayıcısı olan gözde yer alır. Parçalara ayrı-
lamayacak olan bir noktadan söz ediyorum; gözde yer alan bu nokta bölünemez olduğu için bu
noktadan daha büyük olmayan hiçbir şey göz tarafından görülemez ve böyle olduğu için de nes-
neden noktaya uzanan çizgiler piramidal olmak zorundadır. (…)
Doğal izlenimi yaratmak için bir şeyi yakın göstermek istiyorsanız, perspektifinizin yanlış görün-
memesi imkânsızdır. Bu perspektife bakan insan, tam da sizin bu perspektifi yaratmak için bulun-
duğunuz uzaklıktan, yükseklikten, bakış açısından ve noktasından bakmadıkça bütün bu hatalı
görüntü ve oranlar kendini gösterecektir. Vasat çalışmalarda olduğu gibi.

Öyleyse söz konusu eseri incelerken yüzünüz büyüklüğünde bir pencere ya ada bir delik oluştur-
manız gerekecektir. Bunu yaparsanız ışık ve gölgenin doğru verilmesi koşuluyla eseriniz doğal bir
etki kuşkusuz oluşacak ve karşınızdaki şeyin resim olduğuna kendinizi güçlükle inandıracaksınız.
Resmini yaptığınız bir şeyin azami genişlik ve yüksekliğinin en az yirmi katı bir mesafeden bakma-
dıkça hiçbir şeyin resmini yapmak için kendinizi sıkıntıya sokmayın. Ancak bunu yaparsanız, izleyici
çalışmanın önünde hangi açıdan durursa dursun, bu çalışma onu tatmin edecektir.
Perspektifin üç kolu vardır; ilki, saydam olmayan nesneler gözden uzaklaştıkça, hacimlerinin kü-
çülme sebebini araştırır. Buna küçülen veya doğrusal perspektif denir. İkincisi, nesneler gözden
uzaklaştıkça nesnelerin değişmesini kapsar. Üçüncü ve sonuncusu ise, resimde bir nesnenin ana
hatlarının, uzaklığı ölçüsünde belirsizleşmesiyle ilgilidir.
Eşit büyüklükteki nesneler arasında göze en uzak olanı, en küçük görünür.
Göze en yakın olan nesne, aynı büyüklükte ama daha uzak olan nesneye göre daha büyük görünür.

Yakındaki küçük nesneler ile uzaktaki büyük nesneler, eşit açılardan görülürlerse aynı büyüklükte
algılanırlar.
Göze uzak mesafede, yakındaki daha küçük bir nesneden büyük görünecek kadar büyük olabile-
cek nesne yoktur.
İkinci bir nesnenin birinciye uzaklığı, birinci nesnenin göze uzaklığı kadarsa, ikinci nesne birincinin
yarısı kadar görülür.
Göze eşit uzaklıkta ve eşit boyuttaki nesneler, göz tarafından eşit boyutlu algılanır. Göze farklı
uzaklıklardaki eşit boyutlu nesneler ise farklı boyutlarda algılanır. Boyutları eşit olmayan şeyler,
farklı uzaklıkları nedeniyle göze eşitmiş gibi görülebilir.
Eşit büyüklükteki saydam olmayan nesneler arasında ölçülerin küçülmesi, göze olan mesafelerine
göre değişir; ancak bu ters bir orantıyla gerçekleşir. Uzak mesafelerde bu nesne daha küçük, yakın
mesafede ise daha büyük görünür. Doğrusal perspektif bu temel üzerine kurulmuştur. (…)
Eğer göz sabitse perspektif mesafesi bir noktada sonlanır; ama eğer göz düz bir çizgide hareket
ediyorsa perspektif de bir çizgi üzerinde sonlanır. Noktanın hareketiyle oluştuğu kanıtlanmıştır ve
görüşümüz de bu noktaya sabitlenmiştir. Sonuçta, görüş hareket ettikçe noktada hareket eder;
nokta hareket ettikçe de çizgi oluşur.

Kaynak: Leonardo’nun defterleri, Editör: H. Anna Suh, s. 90, 91, 92 ve 93, 2022 5. Akılççelen Kitaplar, Baskı,
Azim Matbaacılık Kağ. San. Tic. Ltd. Şti., İskitler/Ankara

105