Page 106 - GRAFİK TASARIM 11

Yazı Karakterlerinin Sınıflandırılması
Yazı karakterlerinin sınıflandırılması, harfler arasındaki farklı-
lıkların netleşmesine yardımcı olması ve tasarımcıya tipografi-
de kullanacağı uygun harf seçme imkânı sağlaması sebebiyle
önemlidir. Sınıflandırma yapılırken tipografinin üretiliş tarihi,
bu alanda kullanılan aletler ve matbaa malzemelerinin geli-
şimi dikkate alınmıştır. Bu alanda çalışan tasarımcılar, üretim
ve baskı konusundaki araçlar geliştikçe geleneksel kalıplardan
uzaklaşarak tipografiye bir norm getirmişlerdir. Yazı karakter-
lerini, tipografinin tarihsel ve kültürel referansları doğrultu-
sunda aşağıdaki gibi sınıflandırabiliriz:

1- Siyah Yazı (Black Letter): Bu yazı karakterinin en önemli
özelliği, tasarım yapısının dar olmasıdır (Görsel 3.16). Bunun
nedeni de matbaa öncesi dönemde kitap çoğaltma işleminin
el yazması şeklinde yapılıyor oluşudur. El yazması kitap ço-
ğaltma işleminde kullanılan kâğıdın, parşömenin ve mürek-
kebin pahalı olması, yazıcıları bilinçli olarak yazı karakterlerini
daraltmaya yöneltmiştir; ancak bu durum harflerin sayfada
birbirine temas etmesine neden olarak yazının okunurluğunu
zorlaştırmıştır (Görsel 3.17).

yüksekliği
‘‘x’’

Stres ekseni
Görsel 3.17. Siyah yazı
Görsel 3.16. Black letter
2- Eski Stil Yazılar (Old Style): Serifli olarak tasarlanan bu yazı
karakteri Roma yazılarından izler taşır. Bu yazı karakterinin
özelliklerinde, Roma’daki taş sütunlarda kullanılan büyük harf-
ler; Fransa, Almanya ve İtalya’daki kâtiplerin el yazmalarından
alınan küçük harfler görünür (Görsel 3.18). Old style yazılar,
15. yüzyılda matbaada kullanılmaya başlamıştır. El yazmala-
rından esinlenerek tasarlanmış old style yazıların stres ekseni
(incelme ekseni) 36–40 derecedir. Kenarları yuvarlatılmış se-
rifleri, “yüksek x yüksekliği” sayesinde old style yazılar, küçük
puntolarda bile okunaklıdır ve günümüzde de metin diziminde
en çok kullanılan yazı tipi olma özelliğini korumaktadır (Görsel
3.19).

yüksekliği
‘‘x’’

Uç şerifleri yuvarlak Stres ekseni
Görsel 3.18. Eski stil yazılar Görsel 3.19. Eski stil yazı

104