Page 106 - GENEL SANAT TARİHİ 9

GENEL SANAT TARİHİ

İlk anıtsal tapınaklar Arkaik Dönem’de ortaya çıkmış, plan ve mimari düzenler temel biçimlerini
kazanmıştır. Tapınaklar kökeni tarih öncesi dönemlere kadar uzanan ve ‘‘megaron’’ adı verilen dikdörtgen
planlı konutlardan geliştirilmiştir. Arkaik Dönem öncesine tarihlenen tapınaklar; ahşap ve kerpiçten inşa
edilen, üzeri saz ve kamışla örtülü basit yapılarken Arkaik Dönem tapınaklarında kireç taşı ve mermer
gibi daha dayanıklı taşlar ve pişmiş toprak kiremitler kullanılmaya başlanmıştır. Basamaklı bir alt yapı
üzerinde yükselen Yunan tapınakları; tanrı heykelinin yer aldığı uzun dikdörtgen biçimli bir mekân
(naos), bunun önünde yer alan bir giriş bölümü (pronaos) ve dışta bunları çevreleyen sütun dizilerinden
(peristasis) oluşurdu. Standart sayılabilecek bu basit plan, sütun dizilerinin sayısı ve konumu açısından
farklılık gösterirdi. Megaron planından gelişen bu tapınaklar dışında içten ve dıştan daire planlı tapınaklar
ve sonraki yüzyıllarda bunlara eklenen bazı yeni plan şemaları da bulunmaktaydı (Görsel 5.9).

Metop
Arka bölüm
Athena Heykeli
Alınlık

Parthenon Tapınağı metoplarındaki
kabartmalardan bir örnek

Dor sütunlar
Kutsal oda
Friz
Arşitrav Triglif
Sütunlu avlu
Sütunlu avlu
Parthenon Tapınağı frizlerindeki Kutsal oda girişi
kabartmalardan bir örnek
Görsel 5.9: Antik Yunan tapınağının bölümleri

B) Klasik Dönem (MÖ 490-330)
Yunan uygarlığı ve sanatının en parlak evresi olarak kabul edilen dönemdir. Bu dönemde tapınaklar
başta olmak üzere diğer kamu binalarının temel tasarım ilkeleri, plan tipleri, yapısal elemanları,
oranları, mimariye bağlı heykeltıraşlık ve
süsleme konularında güçlü bir gelenek
oluşmuş; dor ve iyon düzeninin yapısal
elemanları ideal biçim ve oranlarını bu
evrede kazanmıştır.
Atina Akropolü, Klasik Dönem mimarlığının
karakteristik özellikleri ve eğilimlerinin en
iyi yansıtıldığı yerlerin başında gelmektedir.
Buradaki yapıların en dikkat çekeni,
dönemin en önemli eserlerinden biri olarak
kabul edilen Atina Parthenon Tapınağı’dır
(Görsel 5.10). Tanrıça Athena’ya adanmış
olan Parthenon, MÖ 438 yılında dor
düzeninin ideal bir örneği olarak Atina’daki
kutsal tepe Akropol’de inşa edilmiştir. Görsel 5.10: Parthenon Tapınağı, Atina

104