Page 109 - GENEL SANAT TARİHİ 9

ANTİK YUNAN, ROMA, ERKEN HRİSTİYAN VE BİZANS SANATI

Heykel ve Kabartma

Yunan heykel sanatı; mimariyle beraber gelişme göstermiş, heykeller tapınakların vazgeçilmez
unsurları olmuştur. Heykellerde görülen değişime paralel olarak heykel sanatı; Arkaik, Klasik ve
Helenistik olmak üzere üç dönemde incelenmektedir.
A) Arkaik Dönem (MÖ VII-VI. yy)
Yunan heykel sanatının ilk anıtsal örneklerinin ortaya çıktığı Arkaik
Dönem’de insan vücudunu oluşturan unsurların aslına uygun biçimde
şekillendirilmesi, heykeltıraşların ana gayesi olmuştur. Bu dönemde katı
görünümlü ve cepheden tasvir edilen genç erkek (kuros) ve genç kız (kore)
heykelleri ağırlıklı yer tutar. Gerçek kişileri ve tanrıları temsil etmeyen bu
heykellerin tanrı veya tanrıçalara sunulan adaklar olduğu kabul edilmektedir.
Heykeller eski Mısır ve Mezopotamya heykellerinde olduğu gibi cepheden
ve hareketsizdir. Ancak Yunan heykelleri; bacak ve kolların gövdeden
ayrılması, çıplak oluşları ve desteğe ihtiyaç duymamaları nedeniyle Doğu ve
Mısır örneklerinden ayrılmaktadır.
Adlarını bulundukları yerler ve müzelerden alan New York (Niv York), Sunion
(Saniyın) ve Atina Dipylon (Dayplon) mezarlığı, Thera (Dera) Adası ve Delphi’de
(Delfi) bulunmuş olan ‘‘kuroslar’’, bilinen en erken tarihli heykellerdir (Görsel
5.17). Heykeller frontal ve simetrik görünümleri bir ayaklarının önde duruşu ile
Mısır heykellerini anımsatmaktadır. Kollar vücuda birleşmiş, eller ya yumruk
gibi sıkılmış ya da avuçlar açık durumda vücuda yapıştırılmıştır. Heykellerde
omuzlar geniş, bel ince, kalça dar, gözler iri ve badem biçimlidir. İnci taneleri
şeklinde işlenmiş peruğu anımsatan uzun saçlar genellikle bir bantla
bastırılmıştır. Saçların bu stilize görünümü Klasik Dönem’e kadar devam Görsel 5.17: Kuros heykeli,
etmiştir. Metropolitan Müzesi, New York

Dönemin ‘‘kore’’ heykellerinde de benzer duruş, oran, saç ve yüz özellikleri görülür. MÖ 650-620
arasına tarihlenen Delos Adası’ndaki Artemis Tapınağı’nda ele geçen ve Nikandre adındaki bir kadın
tarafından adanan Nikandre, Auxeree (Usseh) ve Klaros’ta bulunmuş kadın heykelleri korelerin en
erken tarihli örnekleridir (Görsel 5.18). Figürler; tüm vücutlarını örten, belleri kemerli kalın elbiseler
taşır. Elleri bacaklarına yapışmış veya tek elleri göğüslerinde tasvir edilmiştir. Uzun bukleler
biçimindeki saçlar kuroslarda olduğu gibi doğallıktan uzaktır. Elbise kıvrımları, gerçekçi olmayan
çizgisel kazımalarla verilmiştir.

Görsel 5.18: Kore heykelleri, Metropolitan Müzesi, New York
107