Page 107 - GENEL SANAT TARİHİ 9

ANTİK YUNAN, ROMA, ERKEN HRİSTİYAN VE BİZANS SANATI

Tamamen mermerden inşa edilen tapınağın
kutsal iç mekânında (naos) çatıyı destekleyen
U biçiminde iki katlı sütun sıraları, dor
düzenindeki dış sütun sıralarından farklı
olarak iyon düzenindedir. Parthenon’un
mimarları tapınağın oranlarını yükseltmek
için göz aldanmasını kullanmış, yapıyı daha
ihtişamlı algılatmak için çabalamışlardır.
Bu, Antik Çağ mimarlık tarihi için bir dönüm
noktasıdır. Bu dönemde Anadolu’da inşa
edilmiş yapılar arasında anıt mezarlar, ağırlıklı
yer tutar. Bunlar arasında Halikarnasos’ta

Görsel 5.11: Antik Yunan tiyatrosu, Pamukkale dünyanın yedi harikasından biri kabul edilen
Kral Mausolos’un anıtsal mezarı (mausoleum)
sayılabilir. Tiyatrolar (Görsel 5.11), dinî toplantı salonları, kent meclis binaları ve gymnasiumlar
(spor salonu) gibi sosyal yaşamda önemli yer tutan yapıların günümüze ulaşabilen en eski örnekleri
Klasik Dönem’e aittir. Sonraki yüzyıllarda karşımıza çıkan yapı tiplerinin birçoğu temel tasarımını bu
yüzyıllarda kazanmıştır.

C) Helenistik Dönem (MÖ 330-30)
Helenistik Dönem mimarlığı büyük ölçüde kendinden önceki mimari geleneği takip etmekle birlikte
düzen, form, oran ve standartlaşmış uygulamalara bağlılığın giderek azaldığı bir evre olmuştur. Aynı
yapıda farklı düzenlerin birlikte kullanılması ve dor sütun başlıklarına iyon başlığına özgü unsurların
eklenmesi gibi daha önce nadiren karşılaşılan uygulamalar bu dönemde ağırlık kazanmıştır. Düzenlere
ait yapısal elemanlar zaman zaman gelenek içindeki işlevine göre değil salt dekoratif amaçlı
kullanılmıştır. Dikkat çeken bir diğer eğilim dor düzeninin Helenistik Dönem mimarlarınca daha az
tercih edilmesi; buna karşılık iyon ve MÖ V. yüzyılda ortaya çıkan, sonraki yüzyıllarda temel özelliklerini
kazanan korint düzeninin giderek daha fazla rağbet görmesidir. Yapıların mimari süslemelerine verilen
önem artmış, daha önceki yüzyıllarda görülmeyen birçok motif ve kompozisyon bu dönemde ortaya
çıkmıştır. Yine az sayıda örneği olan yapı tipleri bu dönemde yaygınlık kazanmıştır. Bunlar arasında;
saraylar, anıtsal sunaklar, çok katlı stoalar (pazar binaları), gymnasium, kütüphane (Görsel 5.12),
çeşme, saat kulesi, deniz feneri ve anıtsal mezar yapıları sayılabilir.

Görsel 5.12: Celsus Kütüphanesi, Efes Antik Kenti, İzmir

105