Page 55 - GENEL SANAT TARİHİ 9

MEZOPOTAMYA VE MISIR SANATI

Mezopotamya’da görülen yerleşik yaşama geçiş, hayvanların evcilleştirilmesi, tarım, çanak
çömlek yapımı, anıtsal tapınakların inşası, kentleşme, uluslararası ticaret, kent devletlerinin
ortaya çıkması ve yazının bulunması gibi gelişmeler insanlık için önemli gelişmelerdir. Bölgede MÖ
3.000 yıllarından itibaren köy kültüründen bağımsız kent krallıkları ortaya çıkmaya başlamıştır.
Mezopotamya, dünya medeniyetinin oluşumunda önemli bir yere sahiptir. Bölgede yeterli taş
ve ahşap bulunmadığı için sanat eserlerinin yapımında kil kullanılmış bundan dolayı bu eserlerin
büyük çoğunluğu günümüze ulaşmamıştır.

Sümer Sanatı

Araştırmalara göre Orta Asya’dan gelerek Mezopotamya’ya yerleşen Sümerler, Asya kökenli
topluluklardandır. MÖ 3.500 ile MÖ 2.000 yılları arasında bölgede etkili olmuş ve özellikle mimari
alanda büyük gelişme göstermişlerdir. Sümerler; Mezopotamya’da Ur, Uruk, Kiş, Lagaş ve Nippur
gibi şehir devletlerini kurmuş, MÖ 2.000 yıllarında doğudan gelen Elamlılar tarafından yıkılmışlardır.
Sümerlerin tarihteki önemi, bölgede kurulan ilk uygarlık olmasının yanı sıra kendisinden sonra
kurulacak uygarlıklara örnek teşkil etmesinden kaynaklanmaktadır. Sümerler, Mezopotamya’da yazı
ve astronomi alanındaki ilk çalışmaları yapmışlardır (Görsel 3.1). MÖ 3.200 yıllarında kil tabletler (eski
medeniyetlerden kalma, ilk defa Sümerler tarafından kullanılan pişmiş veya güneşte kurutulmuş
kilden yapılmış, üzerinde çivi yazısı ile metin yazılı belge) üzerine kazıma yöntemi ile çivi yazısını ilk
defa kullanmışlardır. Yazıyı icat eden toplum olarak bilinen Sümerlerden sonra bu yazı türü yüzyıllar
boyunca Akad, Babil, Asur ve Urartular tarafından da kullanılmış ve alfabe yazısına öncülük etmiştir.

Görsel. 3.1: Sümer tableti ve çizimi, Metropolitan Müzesi, New York
A) Mimari
Taşın bulunmadığı Mezopotamya’da yapılar, güneşte kurutulan kerpiç tuğlalardan inşa edilmiştir.
Bu nedenle yapıların çoğu günümüze kadar ulaşamamıştır. Sümerler yapıların dayanaklılık gücünü
artırmak için payanda denilen destek duvarları yapmış, kentlerini korumak için etrafına kalın duvar-
lar, gösterişli sur duvarları inşa etmişlerdir. Mimarilerinde saraylar, tapınaklar ve evler önemli bir yer
tutmuş, nehir taşmalarını engellemek için yapılan yüksek setler üzerine tapınaklar ve saraylar inşa
etmişlerdir. Tapınak ve saray mimarisinde ortada dikdörtgen şeklinde avlular ve bu avluların etra-
fında oda ve koridorlar yer almıştır. Sümerler ev planlarında ise sarayların küçük şeklini uygulamış,
evlerinin üzerini çatı ile örtmüşlerdir.
53