Page 115 - ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE 11

3. Ünite

Türkler çok eski çağlardan bu yana taş işçiliğinin başarılı örneklerini ortaya koymuşlardır. Bunların en eskisi
Moğolistan’ın Orhun Vadisi’nde yer alan Orhun Anıtları’dır. Kültürün ve coğrafyanın değiştiği sonraki dönemlerde
de kabartmacılık ve oymacılık geleneği yaygınlaşarak devam etmiştir. Anadolu topraklarına gelindiğinde İslami-
yet’in kabulü ile daha süslemeci bir anlayışın hâkim olduğu görülür.
Anadolu topraklarında daha önce yaşamış medeniyetlere ait Arkaik, Klasik ve Helenistik Dönem rölyef örnek-
lerine bakıldığında birçoğunun tahrip olduğu veya yurt dışına kaçırıldığı görülür.
Van Akdamar Adası’nda yer alan Orta Çağ Dönemi’ne ait Akdamar Kilisesi rölyef örneklerinde bu bölgede yaşa-
mış nesli tükenmiş ya da hâlâ yaşamını sürdüren 30’a yakın kuş ve Anadolu parsı da dâhil olmak üzere bazı yırtıcı
hayvan figürlerine yer verilmiştir (Görsel 3.48).

Görsel 3.48: Akdamar Kilisesi’nin duvarlarında zamanın Abbasi halifesinin tasviri, MS 915-921, Van
Büyük Selçuklu Devri mimarları, ana malzeme olan tuğlayı süslemede kullanmalarının yanında stüko üzerinde
yaptıkları kabartmalardan da geniş ölçüde faydalanmışlardır. Anadolu Selçuklu mimarisinde süs unsuru ön planda
yer alır. Binalar geniş süslemeye imkân verecek tarzda inşa edilmiş gibidir.
Anadolu Selçuklu Dönemi de taş işçiliğinin en güzel örneklerinin uygulandığı bir dönemdir. Mimaride özel-
likle portallerde rumi denilen süsleme şekilleri uygulanmıştır. Çoğu geometrik form ya da yazı stilini andıran bu
kabartmalar Selçuklu taş işçiliğindeki ilerlemenin bir göstergesi olarak kabul edilir. Geometrik ve bitkisel motifle-
rin ağırlıkta olduğu yapıların duvarlarında insan ve hayvan figürlü kabartmalara da raslanır (Görsel 3.49).
Kapı, pencere, friz gibi mimari unsurlar şerit, örgü ve palmet gibi kabartmalarla bezenmiştir. Anadolu Selçuklu
eserlerine Divriği Ulu Cami, Erzurum Çifte Minareli Medrese, Karatay Medresesi, Konya Sırçalı Medrese örnek veri-
lebilir (Görsel 3.50, 3.51).

Görsel 3.49: Tek Başlı Çift Aslan, Görsel 3.50: Karatay Medresesi, Anadolu Görsel 3.51: Sırçalı Medrese, Anadolu
13. yy. Selçuklu Dönemi, Alay Han, Selçuklu Dönemi, 1251, Konya Selçuklu Dönemi, 1242–1243, Konya
Aksaray

112