Page 100 - TÜRK MÜZİĞİ TEORİ VE UYGULAMASI 10

İçeriklerine Göre Türküler

İçeriğine göre türküleri; aşk üstüne, sevda üstüne yakılan güzelleme, kahramanlık ve yiğitlik üstüne
yakılan koçaklama, hiciv ve mizah unsurları üzerine yakılan taşlama olarak sınıflandırmak müm-
kündür. Güzellemelerin en bilinen örneklerine Karacaoğlan’da, koçaklamaların en güzel örneklerine
Köroğlu’nda, taşlamalarınkine ise Kaygusuz Abdal’da rastlanır.
Türk halk müziğinde kullanılan bir diğer form ise barana havalarıdır. Sanat müziğindeki fasıl anla-
yışına benzeyen bu türde, çeşitli türdeki halk müziği ürünleri, solo koro icralarının yanı sıra zeybek
karşılama gibi oyunlarla art arda bağlanarak oluşturulur.

Türk halk müziği formlarından güvende takımı, sanat müziğinde kullanılan köçekçe takımından
esinlenerek oluşturulmuş bir eğlence müziği türüdür. Güvende takımlarında usuller karışık olarak
kullanılır, tempo ağırdan hızlıya doğru akar.

Nazım veya nesir şeklinde değişebilen metinlerin ezgilendirilmesi anlamına gelen müzikli öyküler,
Türk halk müziğinin bir diğer formudur. Bu seslendirmeler, uygun sahne düzeni içinde, bir kişi tara-
fından çeşitli jest ve mimiklerle yapılır. Ezgiler, çeşitli makam ve usullerde olabilir.

Türk halk müziğinin usul, tavır ve oyun eşlikli, önemli bir formu olan zeybekler; evfer ve raks aksağı
usulleri dışında dokuz zamanlı usullerin çeşitli mertebelerinin kullanıldığı türdür.
2.2. Ritimli Ezgiler

Türk halk müziğinde dizisi, seyir özellikleri belli olan ve halk müziğinin ritim özelliklerini taşıyan
ezgilere ritimli ezgiler denir. Türk halk müziğinde genel olarak ritim, ölçü ve usul kavramları kulla-
nılmakla birlikte yaygın olarak usul ifadesi kullanılır. Çünkü usul aynı zamanda tavır ve üslubu da
belirler. Ritimli ezgiler, sözel ve çalgısal olmak üzere ikiye ayrılır.

2.2.1. Ritimli Sözel Ezgiler (Kırık Havalar)

Dizisi bilinen ve dizi içindeki seyri belli kalıplara bağlı olan, ritim unsuru taşıyan sözlü ezgilere ritim-
li sözel ezgiler (kırık havalar) denir. Ritimli sözel ezgiler (kırık havalar) dendiği zaman genel olarak
Türk halk müziğindeki tüm türküler akla gelir.

Kırık havalar; bölgelerine, ezgilerine (kullanılan makamlar), ölçülerine (kullanılan usuller), çalgı ve
tavırlarına göre değişik isimler alır. Karadeniz yöresinde horon, Trakya’da karşılama, Ege’de zeybek,
Teke yöresinde Teke zortlatması, Orta Anadolu’da ise halay denir.

Dünyada hiç bir şeye minnet etme, özgürlüğünü ancak bu şekilde koruyabilirsin.
Hz. Ali

98 TÜRK HALK MÜZİĞİ BİLGİLERİ