Page 101 - TÜRK MÜZİĞİ TEORİ VE UYGULAMASI 10

2.2.2. Ritimli Çalgısal Ezgiler

Dizisi bilinen ve dizi içindeki seyri belli kalıplara bağlı olan, ritim unsuru taşıyan sözsüz ezgilere
ritimli çalgısal ezgiler denir. Bazı ezgilerimiz, sadece halk çalgılarıyla çalınan, sözlü bölümü olmayan
yapıdadır. Bu ezgilere saz havaları veya oyun havaları da denir.
Bunlar, oyunların türlerine göre bir veya iki bölümlü hatta ikiden fazla bölümlü de olabilir. Ritimli
çalgısal ezgiler, yörelerine göre aşağıdaki gibi değişik isimler alır:

• Karşılamalar
• Güvendeler
• Horalar
• Horonlar
• Zeybekler
• Bengiler
• Teke zortlatması
• Halaylar
• Barlar
2.3. Serbest Ritimli Ezgiler

Serbest ritimli ezgiler; ölçü ve düzüm bakımından serbest olduğu halde, belli bir dizisi ve bu dizi için-
de belli bir seyri bulunan, serbest ağızla söylenen veya çalınan halk ezgilerine serbest ritimli ezgiler
denir. Bu ezgiler, vokal ve çalgısal olmak üzere ikiye ayrılır.

2.3.1. Serbest Ritimli Vokal Ezgiler

Serbest ritimli ezgilerin sözlü hallerine serbest ritimli vokal ezgiler denir. Bu ezgiler çoğunlukla uzun
havalar olarak isimlendirilir. Çeşitli yörelere göre de Karadeniz’de yol havası, Ege’de gurbet havası,
İç Anadolu’da bozlak ve maya, Malatya’da Arguvan ağzı, Sivas’ta Çamşıhı ağzı, Doğu ve Güneydo-
ğu Anadolu’da hoyrat, Gaziantep ve Kilis’te de Barak havası adını alır.

2.3.2. Serbest Ritimli Çalgısal Ezgiler

Serbest ritimli ezgilerin sözsüz olanlarına serbest ritimli çalgısal ezgiler denir. Halk sanatçılarının
çeşitli yerel çalgılar eşliğinde açış, yol gösterme ve gezinme gibi yerel adlarla yaptıkları ezgiler;
serbest ritimli çalgısal ezgilere örnek sayılabilir. Serbest ritimli çalgısal ezgiler çoğunlukla ön çalış
anlamında giriş sazı ya da ara çalış anlamında ara saz, ara nağme olarak ifade edilir. Bu türden ezgiler,
çoğu zaman doğaçlama olarak icra edilir. Yani halk sanatçısı kendi yöresel müzik özelliklerini; kendi
bireysel çalış tekniği ve kendi yaratıcılığıyla birleştirerek o anda, içinden geldiği biçimde çalgısıyla
icra eder. Serbest ritimli çalgısal bölümler daha sonra seslendirilecek esere hazırlık amacını taşır.

TÜRK HALK MÜZİĞİ BİLGİLERİ 99