Page 19 - ÇALGI TOPLULUKLARI (ORTAK) THM 11

18 THM ÇALGI TOPLULUKLARI

KÜRSÜBAŞI
Elazığ’ın Harput evlerinde, erkeklerin kış gecelerinde sohbet etmek, eğlenmek ve ısın-
mak amacıyla kürsü etrafında toplanıp bir araya gelmesine kürsübaşı denir. Kürsüler ağaçtan
yapılmış kare bir masa şeklindedir. Masaların tam ortasında daireye benzeyen oyuklar vardır ve
bu oyuklara mangal konulur. Etrafında ise abdest sularının ısınması için bakır ibrikler bulunur.
Uzun kış gecelerinde Harputluların hemen hemen tek eğlencesi olan kürsübaşında yaş grupları-
na göre toplantılar yapılır.
Kürsübaşına katılanlar, önce-
den karar alarak her gece bir evde
toplanır. Toplanılmasına karar veri-
len eve tedarik edilen malzemeler
önceden gönderilir. Evdeki kadın ve
çocuklar akşam erkenden bir başka
komşuya gider, evi misafirlere bıra-
kırlar. (Görsel 1.8). Gece boyu de-
vam edecek olan eğlenceler, anlatı-
lacak fıkralar, yapılacak şakalar hep
planlanır ve gece mutlu bir şekilde
tamamlanır. Halk oyunları şarkı ve
türküler, maya ve hoyratlar; güzel
yiyecekler, çeşit çeşit sohbetler
Görsel 1.8: Kürsübaşı gecesi Harput’un soğuk kış gecelerini ısıtır,
gönüller şenlenir. Kürsübaşı gecelerinde bağlama, kanun, keman, darbuka ve zilli teften oluşan
müzik ekibi çalar; türküleri kürsübaşı gecesine katılanlar söyler. Bir dahaki toplantı ve yiyecekler
de bu gecenin sonunda kararlaştırılır. Yemekler, meyve ve diğer kuru yemişlerin kimler tarafın-
dan alınacağı kura ile belirlenir. Kürsübaşları, gündüzleri bütün ev halkını etrafında toplar, gece-
leri de misafirlere tahsis edilir. Kürsübaşlarında efsaneler, masallar, bilmeceler söylenir. Şakalar
yapılır, yüzük oyunları oynanır. Oyun sonunda kaybedenlere cezalar verilir, ağır şakalar yapılır.
Kürsübaşı, geleneksel kültürel unsurların günümüze kadar ulaşmasında önemli bir rol
oynamaktadır.

HERFENE
Herfene geleneğine Sivas, Erzincan, Erzurum, Gümüşhane, Bayburt, Adıyaman illerinde
rastlanmaktadır. Diğer sohbet geleneklerinde olduğu gibi iş yoğunluğunun azaldığı soğuk kış
günlerinden bahar aylarına kadar süren, oyun ve eğlence karışımı bir buluşmadır. Yörelere özgü
olarak herfeneye katılanların evlerinden getirdikleri yiyeceklerin (un, yağ, et, yumurta) ev sahi-
bine verilerek pişirilmesi ile ketesinden pestiline, dut kurusundan incir dövmesine kadar zengin
bir sofra kurularak âşıkların atışması ve yöresel tiyatro oyunlarıyla zenginleştirilen bir eğlence
türüdür. Kış aylarında tel helvası yazları ise koyun kebabı bu geleneğin vazgeçilmez yiyecekleri
arasındadır.
Türk halkının en önemli özelliklerinden biri olan komşuluğun, misafirperverliğin ve sosyal
dayanışmanın devam ettirildiği bu eğlenceler; toplum için müzik, edebiyat ve sanat merkezi
gibidir. Gecelerde günlük konular konuşulur, tartışılır, gazeller ve şiirler okunur; maniler, türküler
söylenir, hikâye ve masallar anlatılır.
Erzurum’da herfene gecelerinde, herfeneden haberdar olan diğer gençler eve gelerek yi-
yecekleri çalar. Yemeklerin çalındığını gören gençler hemen sopa ve fenerlerle çalanların peşle-
rine düşer, köyün bütün evlerini ararlar. Eğer bulamazlarsa herfeneden vazgeçerler. Gecelerde
yörenin çalgılarıdan davul ve zurna ağılıklı olarak kullanılır.