Page 115 - THM TEORİ VE UYGULAMASI (ORTAK-TSM ) 11

MAKAMSAL MÜZİK

Makamın Adı Şeddi Perde

Acemaşiran Acemaşiran
Çargâh
Mahur Rast

Sultanıyegâh Yegâh
Buselik Ruhnuvaz Hüseyni Aşiran
Nihavend Rast

Aşkefza Hüseyni Aşiran
Kürdi Ferahnüma Yegâh
Kürdilihicazkâr Rast

Evcara Irak
Hicazkâr Rast
Zirgüleli Hicaz Suzidil Hüseyni Aşiran
Şedaraban Yegâh
Zirgüleli Suzinak Rast

Bileşik Makamlar: Bir makam dizisiyle çeşitli dörtlü ve beşliden oluşan veya birkaç makamdan
oluşan makamlardır. Örnek verecek olursak hüseyni makamına ırak perdesinde segâh beşlisinin eklenme-
siyle “dilkeşhaveran makamı” (Bileşik makam) oluşur.

Hüseyni 5’lisi
Hüseyni 5' lisi

& _ _ _

Segah 5' lisi Uşşak 4' lüsü
Uşşak 4’lüsü
Segah 5’lisi

Türk Müziği Makam Kavramındaki Bazı Terimler

Seyir : Makam meydana getirmek üzere dizideki sesler üzerinde gezinmeye seyir denir. Tak-
sim veya açış yapmakta bir çeşit seyirdir.
Durak : Makama ait belirlenen en pest ve seyrinde tam kalış yapılan sestir.
Dizi : Bir beşli ile bir dörtlünün ya da bir dörtlü ile bir beşlinin birleşmesiyle meydana gelir.
Eğer dizi, pesten tize doğru sıralanıyorsa çıkıcı dizi, tizden pese doğru sıralanıyorsa
inici dizidir.
Güçlü : Makam dizisini meydana getiren dörtlü ve beşlinin birleştiği ortak sestir.
Karar : Makamların seyrinde müzik cümlesinin sona ereceğini ya da erdiğini hissettiren ses-
lerdir. Bir makamın son bulduğu, tam kalış yapılan seslerinde kalınmasına tam karar,
müzik cümlesinin biteceğini hissettiren ve nağmelerin kısa bir süre daha devam ede-
ceğini ifade eden perdelere yarım karar ve verdiği bitiş hissi karardan daha zayıf olan
perdelere ise asma karar adı verilir.
Donanım : Müzik eserinde makamın özelliğine göre seslerin almış olduğu ses değiştirici işaret-
lerin yazılmış olduğu bölüme denir.
Perde : Makam dizilerinde kullanılan seslerdir.
Yarım Sesli Yede n : Durak (karar) perdesinden bir tam ses aşağıdadır. Türk müziğinde 4,5 komalık bir
aralık olmadığına göre, yarım sesli yedenler bazı makamlarda 4 koma, bazı makam-
larda 5 komadır. Bu tip yedenlerin verdiği bitiş hissi kesindir.
Tam Sesli Yeden : Durak (karar) perdesinden bir tam ses aşağıdadır. Bu çeşit yedenlerin durak sesi ile
arasında dokuz komalık bir uzaklık vardır. Verdiği bitiş hissi zayıftır.

113