Page 12 - THM TEORİ VE UYGULAMASI 12

b) Savt: Tekke ilahilerinin Celveti, Kadiri ve Gülşeni tarikatlarında seslendirilen bir türdür. Bu türü
belirleyen temel öge, seçilen bir dizinin ya da beytin bir cümleden veya iki cümleli bir bölümden oluşmuş bir Öz Değerlendirme Formu
ezgi içinde sürekli olarak yinelenmesi ve her yinelenmede cümlenin bir motif nin ya da bir cümlesinin çata-
lının veya çeşitlemesinin oluşturulmasıdır. Bunun yanında saba makamının kullanılması, türü belirleyen bir Bu form, dinlediğiniz tasavvuf halk müziği türünü değerlendirmeniz amacıyla hazırlan-
ögedir. mıştır. Her bir ölçütü okuyarak Evet ya da Hayır seçeneklerine (x) işareti koyunuz.
c) Gülbang: Bektaşi cemlerinde ve muhabbet denen toplantılarında seslendirilen monoton ve re-
sitatif bir dua çeşididir. Sözler aynı zamanda bir dua niteliğindedir. Cem ritüellerinde dua etme yetkisi mür- ÖLÇÜTLER
şitlerdedir. Bu mürşitler Bektaşilerde “baba, halifebaba veya dedebaba”dır. Alevi gelenekte ise mürşitler EVET HAYIR
“dede”lerdir. Dedelerin, ehlibeyit soyundan geldiğine inanıldığı için Hakk’ın cemal yüzünü temsil ettiğine
de inanılır. Alevi-Bektaşi inanç sistemine göre Kâbe; insanın cemali olup gönüllere girmek, pirin huzurunda Konuya yönelik bilgi notunun Dinlediğin ilahi türünü ayırt edebiliyor musun?
dar’a durmaktır. Cemde her iş dua ile biter. Mürşidin yaptığı duaya “gülbang” ya da yerel ağızla “gülbeng”
denir. İlahilerde Allah sevgisi, dünyanın geçici olduğu, ahiret hayatının dünyada düşünülmesi ve buna göre Dinlediğin nefes türünü ayırt edebiliyor musun?
yaşanması gibi konulara yönelik genel, dinî, tasavvuf öğretiler ve başta Hz. Muhammed olmak üzere din
büyüklerine sevgi gibi birçok tema yer alır. Erzurum yöresine ait ilahilerde de benzer durum söz konusu olup yer aldığı bölümdür. Dinlediğin semah türünü ayırt edebiliyor musun?
bu ezgilerde yerel müzik özelliği çok net olarak hissedilmektedir.
Dinlediğin tasavvuf halk müziği türünü ayırt edebiliyor musun?
BİLGİ NOTU Dar’a durmak : Görünüşte mürşidin, hakikatte Allah’ın huzurunda durmak. ÖĞRENCİ GÖRÜŞÜ
Ehlibeyit : Hz. Muhammed, kızı Hz. Fatma, damadı (amcasının oğlu ve ilk çocuk 1. Bu ünitede neler öğrendim?
müslüman) Hz. Ali, torunları Hz. Hasan ile Hz. Hüseyin’i ifade etmek
için kullanılır. Ehlibeyit için “Pençe-i Al-i Aba” da denmiştir. Kur’an-ı
Kerim’de “ehlibeyit” ayetleri bulunmaktadır.
Nefesler ve Semahlarla ilgili Gülbanglar Öğrencilerin öğrendikleri ile
• Niyaz sonrası gülbang 2. Bu ünitenin hangi bölümlerinde zorlandım?
• Delil uyandırma hizmeti ve gülbang
• Semah dönenlere hitaben gülbang ilgili olarak kendilerini değer-
• Zakirlere (saz çalanlara) gülbang
• Nefes söyleyenlere hitaben gülbang
• Kırklar semahından sonra gülbang
• Dolu sunan canlara hitaben gülbang lendirdikleri bölümdür.
• Yola gidecek canlara gülbang
• Selmancı ve daireciye hitaben gülbang
• Mersiye duası ve gülbangi
Semah Dönenlere Hitaben Gülbang Örneği
“Eyvallah… Bism-i Şah Allah Allah. Allah bir, Muhammed Ali yolunda cemevinde her ne niyetle, her
ne gönülle “Turnalar semahı”nı dönmüşseler semalarını kabul ve makbul eyleye, turnaların keremi gele… • İnsanlara öyle iyi davranınız ki düşmanlarınız
Turnaların semahının kabulünü hü diyelim, hü!..”
bile ölümünüze ağlasın.
• Özü doğru olanın sözü de doğru olur.
Hz. Ali (r.a.)
27 47
Bu bölümde ezgisel nitelikli
müzik eserleri; ölçü rakamına, 1. Saba makamında bir türkü dinleyiniz. Türküyü dinlerken notasını duymaya çalışı
4.2. SEGÂH MAKAMINDA MÜZİKSEL OKUMA HAZIRLIK ÇALIŞMALARI
nız. Duyduğunuz notaları arkadaşlarınızla paylaşınız.
Segâh makamı dizilerini seslendiriniz. ses sürelerine ve ses 2. Seg h makamında bir türkü dinleyiniz. Türküyü dinlerken notasını duymaya çalı
şınız. Duyduğunuz notaları arkadaşlarınızla paylaşınız.
Yerinde segâh beşlisi ú 5 3. Hüzzam makamında bir türkü dinleyiniz. Türküyü dinlerken notasını duymaya
çalışınız. Duyduğunuz notaları arkadaşlarınızla paylaşınız.
& 5 ú Ï ú Ï 5 Ï � Ï Ï � yüksekliklerine uygun olarak,
S T K T S A B
Eviçte hicaz dörtlüsü .1. SABA MAKAMINDA MÜZİKSEL YAZMA
makamsal ögeler göz önünde
Yerinde acemli segâh beşlisi Ï ú � Ï ú Saba makamı dizisini yazınız.
& 5 ú Ï ú K Ï 5 S Ï � T Ï T B T T bulundurularak okunur.
Nevada uşşak makamı dizisi
Müziksel Yazma (Dikte) Çalışmaları
Saba makamında dikte çalışmaları yapınız.
BONA VE SOLFEJ ÇALIŞMALARI
1. 5/8’lik usulde, saba makamında bir türkünün veya ezginin müzik cümlesi ve motif erini dikkate alarak
diktesini yazınız.
Hüzzam makamında yazılmış etütlerin bonasını ve solfejini yapınız.
4 � � � � � � � � � � � � � � � Bu bölümde ölçü rakamına,
& 4 � � � � � � � � � �
4 ses sürelerine ve ses yüksek-
� � � � � � � � � � � � � � � � � � . � � . � � . �
& � �
liklerine uygun olarak, ma-
diktesini yazınız.
9 � � � � � � �� � � � � � � � kamsal ögeler göz önünde 2. 6/8’lik usulde, saba makamında bir türkünün veya ezginin müzik cümlesi ve motif erini dikkate alarak
& � � � � � � � �
4 � bulundurularak ezgisel nitelikli
& � � � � � � � � � � � � � � � �
�
� �
�
�
7 müzik eserlerinin notası yazılır.
& � � � � � � � � � � � � � � � � �
� �
2 2
163
TERİMLER SÖZLÜĞÜ
ÖLÇME DEĞERLENDİRME
-L-
bahir : Mevlidin bölümlerinden her biri.
balta saz : Alevi ve Bektaşi kültüründe cem ayinlerinde kullanılan bir tür saz, “Dede” sazı.
A) Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere doğru sözcüğü/sözcükleri yazınız.
-D-
1. İslamiyet’in doğuşundan kısa bir süre sonra ortaya çıkan, özellikle tarikatlar ve tekkeler aracılığıyla
İslam dünyasındaki etkisi yüzyıllar boyu süren düşünce ve inanç sistemine ..………...... adı verilir. Öğrencilerin verilen konularla düvaz : Bir kahramanlık hikâyesini veya bir olayı anlatan, koşma biçiminde, on birli
hece ölçüsüyle yazılan halk şiiri.
2. Türk müziğinde ………………………….ve ………………………… olarak iki geleneksel ve dinsel
müzik türü vardır.
ilgili bilgi ve becerilerinin ölçül-
3. Türk halk müziği ve edebiyatı içinde özel bir yeri olan türkülerin arasında tasavvuf halk müziğinin -E-
en yaygın türleri olan …………………… ve ……………… görülür.
mesini sağlayan bölümdür.
4. Allah’a ait, Allah ile ilgili, Allah’ı övmek ve ona yalvarmak için yazılan şiirlere ………….. denir. erk n :İleri gelenler, büyükler.

5. Bektaşi tarikatlarında ilahiye genel olarak ………..... adı verilir.

6. Alevi ve Bektaşiler tarafından inançları gereği cemlerde icra edilen ………, hizmet sahipleri olan -H-
zakirlerin çaldığı saz eşliğinde söylenen sözler yoluyla müziğin ritmine uyarak yapılan mistik ve
estetik hareketler ile Tanrı’ya ulaşma yoludur. h n :Kan.
7. Semahlar, ………….., ……………, ………… olmak üzere üç ana bölümden oluşur.

8. Halk ozanlarının seslendirdiği deyişler semahlarda sıklıkla kullanılmaktadır. ……………….., âşık -I-
edebiyatı ve Türk halk müziği içinde yer alan âşık tarzı müziğin en önemli malzemeleridir.
ırak :Uzak.
B) Aşağıda verilen ifadelerin doğru veya yanlış olduğuna karar vererek yanlış olduğunu
düşündüğünüz ifadelerin doğrusunu / yanlış olma sebebini noktalı yerlere yazınız.
Bu bölümde bilinmeyen söz-
9. İlahiler tarikatlara göre değişik adlarla anılmıştır. Mevleviler ayin, Bektaşiler nefes adını kullanır. -M-
(Doğru/ Yanlış) Miraç : Göğe çıkma.
......................................................................................................................................................... cüklerin anlamları bulunur. mukabele : : Karşılıklı yapılan okuma, karşılık verme.
mutasavvıf
Tasavvuf hayat tarzını benimseyen ve bu yolla Hakk’ın yakınlığını kazanmaya
çalışan kişi.
10. Nefes olarak bilinen şiirlerin yaratıcıları belli olup en son dörtlükte (şah beytinde) mahlasının veya müellif : Kitap yazan kişi.
isminin geçmesi, en belirgin farklılık olarak göze çarpar. (Doğru/ Yanlış)
mütehassıs : Alanında uzman kişi.
……………………………………………………………………………………………………….............

11. Savt; tekke ilahilerinin Celveti, Kadiri ve Gülşeni tarikatlarında seslendirilen bir türdür. (Doğru/
Yanlış) -P-
………………………………………………………………………………………………………............. profan :Dinden olmayan, din dışı.

12. Cemde her iş dua ile biter. Dedenin yaptığı duaya nefes denir. (Doğru/ Yanlış)
………………………………………………………………………………………………………............. -R-
ritüel : Dinî tören.
ruzba : Alevi ve Bektaşi kültüründe cem ayinlerinde kullanılan bir tür saz.
48
11