Page 17 - THM TEORİ VE UYGULAMASI 12

İlahiler tarikatlara göre değişik adlarla anılmıştır. Mevleviler ayin (Görsel 1.2); Bektaşiler nefes; Gülşe-
niler tapuğ; Halvetiler durak; Aleviler deme, deyiş ve kelam; Yeseviler hikmet, diğer tarikatlar ise cumhur
ya da genel olarak ilahi adını kullanır. Genelde hece vezniyle yazılsa da aruz vezni ile yazılmış ilahiler de
vardır. Hece ölçüsü ile yazılanlar üç ile yedi dörtlükten oluşur. 8’li ve 11’li hece ölçüsünde olanlar yoğun
olarak kullanılır. Yarım ve tam uyağın yanı sıra redif e de ahenk sağlanır. 7’li, 14’lü ve 16’lı hece ölçüsünde
olanları da vardır. 8’li hece ölçüsüne “Şol Cennetin Irmakları” dizesiyle başlayan ilahi; 11’li hece ölçüsüne
“Açıver Lütfedip Doğru Yolunu” dizesiyle başlayan ilahi örnek olarak gösterilebilir.

Görsel 1.2
Mevlevi ayini görseli

Tasavvuf halk müziği içinde yer alan ilahiler, özellikle şehir merkezlerinde geleneksel Türk sanat müzi-
ğindeki gibi ezgisel bir anlayış, makam, usul, çalgı, form ve edebî özellikler bakımından sesçe geniş olarak
bestelenip icra edilmektedir. Günümüzde bazı bölgelerde ney ve udun ilahilerde kullanıldığı görülmektedir
(Görsel 1.3).
İlahiler “zemin/nakarat/meyan/nakarat” şeması ile bestelenir. Bunun yanı sıra köylerde yaşayan Bektaşi
toplulukları, eskilerden aktarılan ezgi kalıplarını kullanır ve tekke müziği geleneğine bağlı değildir.

Görsel 1.3
Ney ve ut görseli

16