Page 15 - THM TEORİ VE UYGULAMASI 12

HAZIRLIK ÇALIŞMALARI

1. Türkiye’deki tasavvuf halk müziği türlerinden bildiklerinizi söyleyiniz.
2. Yaşadığınız coğraf bölgedeki tasavvuf halk müziği içinde yer alan dinsel müzik-
lerden bildiklerinizi söyleyiniz.
3. Türkiye’de tasavvuf halk müziği içindeki dinsel müzik türleri ile yapılmış ezgilerin
hangilerini biliyorsunuz? Arkadaşlarınızla paylaşınız.

1.1. İLAHİ

Allah’a ait, Allah ile ilgili anlamlarına gelen ilahi; Allah’ı övmek ve ona yalvarmak için yazılan şiirlerdir.
İlahiler, cami müziği ilahileri ve tasavvuf müziği ilahileri olarak iki alt türü içerir. Tasavvuf halk müziği
içinde yer alan ilahiler, sözel olarak ilgili tarikatın inanış yolunu ya da o tarikatı kuran kişinin adını içerir.
İlahinin en belirleyici unsuru, sözleridir. Örneğin Alevi inanışı içinde yer alan Bektaşi tarikatlarında ilahilerin
konusu; Hz. Ali, Kerbela Olayı, On İki İmam ve Bektaşilik felsefesini içeren sözlerdir. Celvetilik’te Aziz Mah-
mut Hüdayi’nin (1543-1628) ilkeleri ve adı ilahilerde kullanılmaktadır. Hacı Bayram Veli’nin (1352-1430)
oluşturduğu Bayramilik tarikatının bir kolu olması nedeniyle de Hacı Bayram Veli’nin adı, ilkeleri ve yaşamı
da ilahilerin konusu olmuştur. İlahi, bazı tarikatlarda değişik şekillerde adlandırılmıştır. Bu adlandırmalar
sözel olduğu kadar ritmik açıdan da bazen farklılık gösterebilir. Örneğin Bektaşilerin “nefes”, Halvetilerin
“durak” dediği ezgiler genel olarak birer ilahi olmalarına karşın bazı sözel ve ritmik farklılıkları içerir.
İslamiyet’i kabul ettikten sonra Türklerin dinsel müzik gelenekleri farklılaşmıştır. İlahi başta olmak üzere
birçok tür bugün de seslendirilmektedir.
İslamiyet’in doğuşundan kısa bir süre sonra ortaya çıkmış olan “tasavvuf”, özellikle tarikatlar ve tekke-
ler aracılığıyla İslam dünyasındaki etkisi yüzyıllar boyu sürmüş bir düşünce ve inanç sistemidir. Tasavvuf;
şeriatın emir ve yasaklarını yumuşatmaya, Allah’a sevgiyle varmaya yönelik bir sistem olup Müslüman mil-
letlerin edebiyatlarında kalıcı izler bırakmıştır. “Tasavvuf” sözcüğünün kökü “suf ” sözcüğüdür. Allah’a ulaş-
maya çalışanların, bunu amaç edinenlerin izledikleri yol anlamında olup bu kişilere de mutasavvıf denmiştir.
İslamiyet’e ait bir terim olan tasavvufun Batı dillerindeki karşılığı “mysticism”dir (mistisizm).
Tasavvufun temeli evrende tek bir varlığın bulunduğu, o tek varlığın dışındaki diğer varlıkların onun
yeryüzündeki yansıması olduğu görüşüne dayanır. O tek varlık Allah’tır. Görünen her şey, tek varlık olan
Allah’ın türlü görüntüleridir ve Allah’ın anlaşılıp bilinmesi için vardır. Buna “vahdet-i vücut” görüşü denir. Asıl
amacı kendini tanımak olan ve Allah’a ulaşmak olan tasavvuf düşüncesinde en önemli hedef, kâmil insan
olmaktır. Bu düşünce, Yunus’un şu dizelerinde en güzel şekilde anlatılmıştır:

İlim ilim bilmektir
İlim kendin bilmektir
Sen kendin bilmezsin
Ya nice okumaktır

Okumaktan murat ne
Kişi hakkı bilmektir
Çün okudun bilmezsin
Ha bir kuru ekmektir

14