Page 26 - TÜRK HALK MÜZİĞİ TEORİ VE UYGULAMASI 12

1. ÜNİTE UZUN HAVALAR

1.4. Gurbet Havası

1.4.1. Gurbet Havası Kavramı

Göçebe toplulukların hayat tecrübelerinden beslenen gurbet havası, Anadolu’nun zengin müzik
kültüründe yer alan bir uzun hava türüdür. Bu müzik türü özellikle İç Anadolu, Ege ve Akdeniz

bölgelerinde yoğunluk kazanır. Ayrılık, hasret ve uzak diyarlarda yaşamanın getirdiği duygusal
derinlikleri seslendirerek anonim şiirler ve geleneksel ezgilerle iç içe geçen gurbet havası, yöresel
müzik özelliklerini de bünyesinde barındırır. Nesilden nesile sözlü gelenekler aracılığıyla aktarılan bu
eserler, yerel sanatçılar ve halk müziği icracıları tarafından yaşatılır. Türk halk müziğinde serbest ritimli

sözlü eserlerde yer alan gurbet havaları, özellikle Teke yöresinde (Antalya, Isparta ve Burdur) ağırlıklı
olarak icra edilir. Bunun yanında yöre halkının kültürel kimliğini, duygu ve düşüncelerini yansıtır.
1.4.2. Gurbet Havası Formundaki Halk Ezgilerinin Makamsal Özellikleri

Gurbet havalarında sesler arasındaki bağlantı, pesten tize veya tam tersi tizden pese doğru akıcı
bir geçiş yapılarak kurulur. Bu durum, gurbet havalarında hem çalgılarda hem de vokalde ayırt edici
ezgisel bir özelliktir. Gurbet havaları, hüzünlü bir duyguyu yansıtır ve ezgiler; genellikle karcığar,
hüseyni ve muhayyer gibi makam dizilerinden oluşur. Hicaz makamında derlenen bazı eserler de
gurbet havaları repertuvarındadır, bu da gurbet havalarının makamsal çeşitliliğinin çok olduğunu

gösterir.

Bazı gurbet havaları ses genişliği açısından bir oktavı geçerken bazıları bir oktavdan daha dar bir

aralıkta seyrederek farklı vokallerde ifade olanakları sunar. Sözel bölüm icra edilmeden önce genellikle
kaval, sipsi, kabak kemane, üç telli, cura veya bağlama gibi yerel çalgılarla yapılan açılış eserin
karakterini belirler. Telli çalgılarla yapılan açılışlarda ve özelikle söz aralarındaki çalgısal bölümlerde
genellikle 5/8 veya 7/8’lik ölçülerde usullü bir ritim vardır. Gurbet havasının sözlü bölümünde ise
çalgı, aynı ritmik ölçüde dem tutarak vokale eşlik etmeye devam eder.

Gurbet havalarının sonuna eklenen oyun havası
niteliğindeki ezgiler (Teke zotlatması, kıvrak zeybekler,

kesinti zeybekleri ve kaba ardıç gibi), hüznün
dağıtılmasına yardımcı olur. Gurbet havalarında
yapılan bu eklemeler, gurbet havalarının sadece

hüznü değil, aynı zamanda yöredeki halk oyunları ve
eğlence geleneğini de barındırdığını gösterir.

Gurbet havası formundaki uzun havalar; Burdurlu
Hafız Rıza Yağız (Görsel 1.5), Fevzi Burdurlu, Ahmet

Ali Selçuk, Hale Gür gibi sanatçılar tarafından icra
edilmiştir.

Görsel 1.5: Burdurlu Hafız Rıza Yağız

24