Page 28 - THM TEORİ VE UYGULAMASI 12

b) Savt: Tekke ilahilerinin Celveti, Kadiri ve Gülşeni tarikatlarında seslendirilen bir türdür. Bu türü
belirleyen temel öge, seçilen bir dizinin ya da beytin bir cümleden veya iki cümleli bir bölümden oluşmuş bir
ezgi içinde sürekli olarak yinelenmesi ve her yinelenmede cümlenin bir motif nin ya da bir cümlesinin çata-
lının veya çeşitlemesinin oluşturulmasıdır. Bunun yanında saba makamının kullanılması, türü belirleyen bir
ögedir.

c) Gülbang: Bektaşi cemlerinde ve muhabbet denen toplantılarında seslendirilen monoton ve re-
sitatif bir dua çeşididir. Sözler aynı zamanda bir dua niteliğindedir. Cem ritüellerinde dua etme yetkisi mür-
şitlerdedir. Bu mürşitler Bektaşilerde “baba, halifebaba veya dedebaba”dır. Alevi gelenekte ise mürşitler
“dede”lerdir. Dedelerin, ehlibeyit soyundan geldiğine inanıldığı için Hakk’ın cemal yüzünü temsil ettiğine
de inanılır. Alevi-Bektaşi inanç sistemine göre Kâbe; insanın cemali olup gönüllere girmek, pirin huzurunda
dar’a durmaktır. Cemde her iş dua ile biter. Mürşidin yaptığı duaya “gülbang” ya da yerel ağızla “gülbeng”
denir. İlahilerde Allah sevgisi, dünyanın geçici olduğu, ahiret hayatının dünyada düşünülmesi ve buna göre
yaşanması gibi konulara yönelik genel, dinî, tasavvuf öğretiler ve başta Hz. Muhammed olmak üzere din
büyüklerine sevgi gibi birçok tema yer alır. Erzurum yöresine ait ilahilerde de benzer durum söz konusu olup
bu ezgilerde yerel müzik özelliği çok net olarak hissedilmektedir.

BİLGİ NOTU Dar’a durmak : Görünüşte mürşidin, hakikatte Allah’ın huzurunda durmak.

Ehlibeyit : Hz. Muhammed, kızı Hz. Fatma, damadı (amcasının oğlu ve ilk çocuk
müslüman) Hz. Ali, torunları Hz. Hasan ile Hz. Hüseyin’i ifade etmek
için kullanılır. Ehlibeyit için “Pençe-i Al-i Aba” da denmiştir. Kur’an-ı
Kerim’de “ehlibeyit” ayetleri bulunmaktadır.

Nefesler ve Semahlarla ilgili Gülbanglar

• Niyaz sonrası gülbang
• Delil uyandırma hizmeti ve gülbang
• Semah dönenlere hitaben gülbang
• Zakirlere (saz çalanlara) gülbang
• Nefes söyleyenlere hitaben gülbang
• Kırklar semahından sonra gülbang
• Dolu sunan canlara hitaben gülbang
• Yola gidecek canlara gülbang
• Selmancı ve daireciye hitaben gülbang
• Mersiye duası ve gülbangi

Semah Dönenlere Hitaben Gülbang Örneği

“Eyvallah… Bism-i Şah Allah Allah. Allah bir, Muhammed Ali yolunda cemevinde her ne niyetle, her
ne gönülle “Turnalar semahı”nı dönmüşseler semalarını kabul ve makbul eyleye, turnaların keremi gele…
Turnaların semahının kabulünü hü diyelim, hü!..”

27