Page 36 - TÜRK HALK MÜZİĞİ TEORİ VE UYGULAMASI 12

2. ÜNİTE

Dörtlük sayısı, üç ile sekiz arasında değişir. Daha fazla dörtlüğe sahip olan ilahiler de vardır. İsteğe bağlı

olarak araya nakarat da eklenebilir. Bu durum, ilahide de ayırıcı niteliğin bestede olduğunu gösterir.

İLGİ NOTLARI: İlahiler; cami ilahileri, zikir ilahileri, cumhur ilahileri, tespih ilahileri, tevşih
ilahileri, savt ve nefes olarak farklı gruplara ayrılır. Bunları birbirinden ayıran en önemli
özellikleri; ezgileri değil, sözleridir. Ayrıca usul ve ritimdeki değişikliklerin yanında sözlerinin
Arapça, Farsça ve Türkçe oluşuna, bağlı olduğu tarikat anlayışlarına, konuların farklılıklarına,

anlam ve önemlerine göre de türlere ayrılır.

2.1.2. İlahi Formunun Farklı Dinî Gruplardaki İsimlendirmeleri

Alevi inancının Bektaşi kolundaki ilahilerin teması; Hz. Ali, Kerbela olayı, On İki İmam ve Bektaşilik
felsefesini içeren kelimelerdir. Sünni tarikatlar Celvetilikte Aziz Mahmûd Hüdâyî'nin ve Bayramilikte
Hacı Bayram Veli’nin öğretileri yer almaktadır.

İlahi, farklı dinî gruplarda değişik isimlere sahiptir. Allah ismi; İslam dininde Allah, Hristiyanlıkta God
(Tanrı), Yahudilikte Elohim (Tanrı), Hinduizmde ve Budizmde de Nirvana veya Buda kavramları ile
özdeşleşmiştir. Allah ismi, her dinde farklı biçimlerde ve ilahi bir varlık olarak ifade edilmiştir. Her dinin
farklı terimleri ve kavramlara dayalı bir yapısı vardır. Her dine ait farklı mezhepler ve geleneklerle

ilahiyi tanımlarken de karşılaşılır.
Türk şiiri ve müziğinde “Allah’a ait olmak” anlamına gelen ilahi, İslam’la ilgili tüm dinî ve mistik temaları
kapsamaktadır. Makam ve ritimle harmanlanmış bir versiyon olarak tanımlanabilir. Dinî müzik
formlarında ifade edilen ilahiler, aslında doğası gereği farklı şekilde sınıflandırılan ilahi türlerinin üst

başlıkları olarak temsil edilebilir. Mevlid ve miraciye bahirleri arasında söylenen ilahilere “tevşih”,
Arapça sözlü ilahilere “şuğul” veya “şuul”, Bektaşi ilahilerine “nefes”, ramazan ayında söylenen
ilahilere “ramazaniyye” denir. Kısacası Müslüman hayatındaki dinî temaları taşıyan muharrem,
hac, kurban, mektep, düğün, ölüm gibi önemli olay ve kavramlara ilişkin ilahiler bu kategori altında

düşünülebilir.

İkilik noktasın kalksın aradan, Bir’dir Allah adı hoş değil midir

Hepimizi bir yaratmış Yaradan, insanlar hep bir, kardeş değil midir

Ona göre gerçek: birlik, birlik ise: gerçek var oluştur;

Garibin sözleri birlik içindir, birliğin içinde dirlik içindir…

Neşet Ertaş

34