Page 76 - TÜRK HALK MÜZİĞİ TEORİ VE UYGULAMASI 12

4. ÜNİTE

Farklı kökenli gibi gösterilmek istenen GTHM (geleneksel Türk halk müziği) ve GTSM (geleneksel

Türk sanat müziği) aslında aynı müziğin alt türleridir. Aslında hemen her yönü ile aynı toplumun
ve kültürün ürünü olan GTHM ve GTSM’nin çeşitli benzerlik ve küçük farklılıkları dışında ezgisel
yapılarında da farklılıklar bulunmaktadır.
Türk müziğinde makamlar üçe ayrılmaktadır.

1. Basit makamlar
2. Şed makamlar (göçürülmüş makamlar)
3. Mürekkeb makamlar (birleşik makamlar)

Makam: Bir dizi içindeki durakları, güçlü ve asma karar perdeleri gibi önemli sesleri güçlendirerek
oluşturulan ezgileri belirli bir sesle bitirme sonucu oluşan duyguya denir. Bu tanımdan hareketle basit

makamlar, dörtlü ve beşlilerden oluşur. Güçlüsünün dörtlü veya beşlilerin birleştiği yerde olması, sekiz
sesten oluşan makam dizisi içinde makamın tüm özelliklerinin gösterilmiş olması gerekmektedir.

4.1. Uşşak Makamı

Uşşak makamı; dügâh perdesinde karar eden, çıkıcı seyir özelliğine sahip basit makamlardan
biridir. Tarih içerisinde çok kullanılmış temel makamlardan biri olan uşşak makamının dizisi, dügâh

perdesindeki bir uşşak dörtlüsüne neva perdesinde bir buselik beşlisinin eklenmesiyle meydana
gelir.
Durağı: Dügâh
Güçlüsü: Neva (re)
Yeden: Rast (sol)
Seyri: Çıkıcı

Dizisi: Uşşak dörtlüsü + Nevada buselik beşlisi (Görsel 4.1)
Donanım: Si için koma bemol
Seyir: Durak civarından durağın altında genişleme bölgesi seslerinden seyre başlanır. Öncelikle
durak üzerineki uşşak dörtlüsü daha sonra dizinin her iki tarafında karışık gezinilip güçlüsü olan neva
perdesinde yarım karar yapılır. Gerekli yerlerde asma kararlar yapılarak (çargâhta çargâh, segâhta
segâh, rastta rast) genişlemiş kısmında karışık gezinildikten sonra dügâhta uşşak çeşnisi ile tam
karar yapılır.

Yerinde uşşak dörtlüsü Nevada buselik beşlisi ˙
Yerinde Uşşak 4'lüsü
Nevada Buselik 5'lisi

& w œ 5 œ ˙ œ ^ œ ^ œ

Yerinde Uşşak Makamı Dizisi

Görsel 4.1: Uşşak makamı dizisi

74