Page 76 - THM TEORİ VE UYGULAMASI 12

Karma Usuller

Kırık havalarda ana ve birleşik usullerden ayrı karakter gösteren üçüncü bir grup daha vardır. “Karma
usuller” adı altında toplanan bu grup, birleşik usullerin ve ana usullerin bir araya gelmesiyle oluşur. Karma
usuller şiirsel, ezgisel ve ritimsel cümleler ile birlikte bütünlük sağlar ve birlikte tamamlanır. Karma usullerin
on zamanlı ezgiler ve türkülerde çokça kullanıldığı görülmektedir. Ancak Muzaffer Sarısözen’in “Türk Halk
Musikisi Usulleri” kitabında yer alan diğer karma usullerin 10 zamanlılar kadar yaygın olmadığı görülmekte-
dir. M. Sarısözen’e göre Türk halk ezgileri ve türkülerinde sekiz adet karma usul vardır. Bunlar; 10, 11, 12,
15, 18, 20 ve 21 zamanlı karma usullerdir.

2.2. KARMA ONLU (CURCUNA-LENK FAHTE-ÇENGİHARBİ)

On zamanlı karma usuller, Sivas ve güneyde Gaziantep dolaylarında görülür. Doğu’ya gidildikçe bu
usullerin kullanımı artar. Türk halk ezgileri ve türkülerinde en çok rastlanan karma onlu A tipi (2+3)+(2+3)
şeklindeki düzümlerden oluşan “aksak semai” usulünün bazen bu düzümlerin yer değiştirmesinden de
oluştuğu görülür. (2+3)+(2+3) şeklindeki düzümlerle başlayan bir ezginin iç yapılanmasında (3+2)+(2+3)
şekline dönüştüğü görülmektedir. Ancak bu düzümlerin değişimi ezginin ana usul karakterini değiştirmez.
Bunların yanı sıra Türk sanat müziğinin usul geleneğinde “curcuna-lenk fahte-çengiharbi” adıyla bilinen
usullerin ve düzümlerinin Türk halk ezgileri ve türküleri arasında çok yaygın olmadığı hatta oldukça az sa-
yıda bu usul benzerliklerini içeren örneklerin var olduğu söylenebilir.
On zamanlı karma usuller şöyledir:
a) Karma onlunun A tipi: (2+3)+(2+3) (Aksak semai-Curcuna)
b) Karma onlunun B tipi: (2+3)+(3+2) (Lenk fahte)
c) Karma onlunun C tipi: (3+2)+(2+3)
ç) Karma onlunun D tipi: (3+3)+(2+2)
d) Karma onlunun E tipi: (2+2)+(3+3) (Çengiharbi)

a) On Zamanlı Karma Usullerin A Tipi: (2+3)+(2+3) (Aksak Semai-Curcuna)

Beş zamanlı birleşik usulün A tipinin iki kez kullanılmasından oluşmuştur. Geleneksel Türk sanat mü-
ziğinin 10 / 8’lik mertebesine “aksak semai”, 10 / 16’lık mertebesine de “curcuna” denilmektedir. Fasılların,
ağır semailerinin mecburi usulündendir. Ağır semailerde çok kullanılmıştır. Saz semailerinin de ilk üç hane-
sinin mecburi usulü olduğundan en fazla saz semailerinde kullanılmıştır. Geleneksel Türk halk müziğinde
en çok kullanılan usuldür.

. .
+ + + = + + +

On Zamanlı Karma Usullerin A Tipi Örnekleri

a) (2+3)+(2+3) Aksak Semai Örnekleri

• Dirvana Vurdum Uçti
• Erzincan’dan Kemah’tan
• Evimin Önü Evlek
• Gam Elinden Benim Zülfü Siyahım
• Kaleden İniş M’olur
• Suya Giden Allı
• Yeni Hamamın Üstüyem
• Karşı Geçeye Geçerem

75