Page 125 - TÜRK VE BATI MÜZİĞİ TARİHİ 12

10. ÜNİTE

10.2. Ana Hatları ile Türk Müziği

10.2.1. Türk Müziğinin Üretim ve İcra Ortamları

Müzik, bilinen en eski zamanlardan
itibaren Türklerin toplumsal yaşamında
var olmuş ve diğer toplumlarda olduğu
gibi Türklerde de ihtiyaçlar doğrultusun-
da gelişmiştir. Orta Asya’nın İslamiyet
öncesi dönemlerinde hem dinî törenler-
de hem de çeşitli kutlama ve şenliklerde
kullanılmıştır. Ordu müziği ise Hun İm-
paratorluğu’ndan itibaren kurumsal bir
nitelik kazanarak savaş meydanlarında
icra edilmiştir.
Yerleşik hayata geçen Türk toplumla-
rının gündelik hayatında müzik, bir mo-
tivasyon aracı olarak görülmüş ve toplu
hâlde iş yapılan ortamlarda yerini almış- Görsel 133: Anadolu’da imece usulü ile çalışan kadınlar
tır. Tarlada çalışırken ya da imece (yar-
dımlaşma) usulüyle iş yaparken birlikte türkü söyleme geleneği günümüzde de devam etmektedir (Görsel 133).
Türk toplumlarında dinî müzik, İslamiyet’in kabulünden sonra değişim göstermiş; camilerde, mescitlerde ve
farklı mezhep ya da itikatlara ait mekânlarda üretilerek icra edilmiştir. Tarihsel süreçte Türk müziğini en fazla et-
kileyen tasavvuf akımı “Mevlevilik” olmuştur. Günümüzde Mevlevihanelerde icra edilmeye devam eden Mevlevi
müziği, Türk müziğinin geleneksel icra özelliklerini taşıyor olması açısından önemini korumaktadır (Görsel 134).

Görsel 134: Mevlevi ayininde müzisyenler
İslamiyet sonrası Selçuklu ve Osmanlı Dönemlerinin askerî müzik toplulukları sadece savaşlarda görev alma-
mıştır. Saray törenleri ya da halka açık alanlardaki şenlikler de askerî müziğin icra ortamlarını oluşturmuştur.
Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde gelişen sanatsal müzik anlayışı, saray ve çevresinde kabul görmüştür. Mü-
zisyenlerin sultanlar tarafından desteklenmesi, sarayın da üretim ve icra ortamı olmasını sağlamıştır. Başka bir kol-
dan gelişimini sürdüren halk müziğinin üretim ortamı ise toplumsal hayatın kendisi olmuştur. O günden bugüne
düğün, şenlik, bayram, cenaze gibi törenler ile âşık kahveleri, yâren sohbetleri ve sıra geceleri gibi toplantılarda
halk müziği icra edilmektedir.
Günümüzde ev, konser salonu, okul, düğün, cenaze, şenlik, festival, cami gibi birçok toplumsal mekân Türk
müziğinin icra ortamıdır. Bu ortamlarda icra edilen müzikler, gelişen teknoloji sayesinde stüdyo ortamlarında
kayıt altına alınmaktadır. Böylece bu icraların ses ve görüntü kayıtları radyo, televizyon ve bilişim teknolojileri
aracılığıyla geniş kitlelere ulaştırılabilmektedir. Kültür Bakanlığı ve TRT (Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu) bün-
yesindeki çeşitli korolar Türk müziğinin icra edilmesi ve halka ulaştırılması görevini sürdürmektedir. Ayrıca çeşitli
cemiyetler ve derneklerde kurulan korolar da geleneksel müziğin icra ortamlarını oluşturmaktadır.

124 TÜRK MÜZİK TARİHİNE GİRİŞ