Page 126 - TÜRK VE BATI MÜZİĞİ TARİHİ 12

10. ÜNİTE

10.2.2. Türk Müziğinde Türler
Aynı temel ve ortak özelliklere sahip müzik eserlerinin altında toplandığı çatıya tür denir. Türler; müziğin ama-
cı, teknik özellikleri, toplum ya da kişi için gördüğü işlev gibi özelliklere göre oluşmaktadır. Örneğin Türk sanat
müziği bir türdür. Bu türün özünü oluşturan temel özellikler; Türk müziği makamları ile bestelenmesi, özel bir
üslup ile icra edilmesi ve icra sırasında belirli çalgıların kullanılmasıdır.
Türk müziği türleri aşağıdaki ölçütler esas alınarak sınıflandırılmaktadır:
• Genel türüne göre (dinî müzik, dünyevi müzik vb.)
• İcra türüne göre (ses müziği, çalgı müziği)
• Kullanıldığı kültürel alana göre (askerî müzik; dinî müzik, eğlence müziği vb.)
• İcra edildiği mekâna göre (ordu müziği, saray müziği, cami müziği vb.)
• İcra tarzına göre [usullü (kırık hava), usulsüz (uzun hava) vb.] (Tanrıkorur 2005, s.48)
Tür sınıflandırmasına göre Türk müziği, “geleneksel Türk müziği” ve “çok sesli Türk müziği” olmak üzere ikiye
ayrılmaktadır (Şema 1).

TÜRK MÜZİĞİ

Geleneksel Türk Müziği Çok Sesli Türk Müziği

Dünyevi Dinî
Dünyevi Dinî Çok Sesli Türk
Türk Müziği Türk Müziği Müziği Çok Sesli Türk
Müziği
Çok Sesli Türk Halk
Türk Halk Müziği Cami Müziği
Müziği
Çok Sesli Türk Sanat
Türk Sanat Müziği Tekke Müziği
Müziği
Çok Sesli Türk Askerî
Türk Askerî Müziği
Müziği
Türkçe Sözlü Popüler
Türk Eğlence Müziği
Müzik
Şema 1: Türk Müziğinde Türler
Dünyevi Türk Müziği
Konusunu Türk insanının kahramanlık, doğa, aşk, sevgi, ölüm, ayrılık, özlem gibi yaşama özgü duygularından
alan müzik türüne dünyevi Türk müziği denir. Kendine has ezgi yapısına ve çalma, söyleme üslubuna sahip bu
müzik türü dörde ayrılmaktadır:
Türk Halk Müziği
Türk halk müziği, Türk halkının Orta Asya’dan günümüze kadar devam eden yaşantısını yansıtan müzik türü-
dür. Tek sesli ve makamsal bir yapıya sahip bu müzik türü, kuramsal açıdan oldukça sadedir.
BİLGİ NOTU
Türk halk müziği eserleri; iklim, geçim kaynağı, gelenek görenek, inanç, savaş, doğal afet vb. birçok unsurdan izler
taşıdığı için halk biliminin (folklor) de araştırma alanıdır.

Türk Sanat Müziği
Dünyanın en köklü geleneksel müzikleri arasında kabul edilen Türk sanat müziği, makam ve usul esaslarına da-
yanan tek sesli bir müziktir (Tablo 19). Cumhuriyet Öncesi Dönem'e ait Türk sanat müziğinden bahsederken “Türk
makam müziği”, “Osmanlı müziği”, “saray müziği” ve “klasik Türk müziği” gibi isimler kullanılmaktadır.
Tablo 19: Türk Sanat Müziğinde Kullanılan Bazı Makam ve Usuller
Buselik makamı, rast makamı, uşşak makamı, bayati makamı, hicaz maka-
Türk Sanat Müziği mı, nihavent makamı, çargâh makamı, acemaşiran makamı, neva makamı,
Makamları
hüzzam makamı, segâh makamı, saba makamı, eviç makamı vb.
Türk Sanat Müziği Nim sofyan, sofyan, semai, Türk aksağı, yürük semai, devrihindi, devritu-
Usulleri ran, müsemmen, düyek, aksak, evfer, oynak, raks aksağı, aksak semai vb.

TÜRK MÜZİK TARİHİNE GİRİŞ 125