Page 131 - TÜRK İSLAM MUSİKİSİ 12

4.3.3. Bektaşilik
Bektaşilik, kökleri Orta Asya'nın Türkistan bölgesine uzanan ve
öğretilerini Hoca Ahmet Yesevi'den alan bir tasavvuf geleneğidir.
Hoca Ahmet Yesevi XII. yüzyılda yaşamış ünlü Türk şairi ve düşü-
nürüdür. Onun öğretileri evrensel sevgi, hoşgörü ve birlik anlayışına
dayanmaktadır. Hoca Ahmet Yesevi'nin eserleri Türkistan'da geniş
kitlelere hitap etmiş ve öğretileri zamanla Anadolu'ya taşınmıştır.
Anadolu'da Pir Hacı Bektaş Veli tarafından XIII. yüzyılda Bektaşili-
ğin temelleri atılmıştır (Görsel 4.16). Hacı Bektaş Veli'nin yaşamı ve
öğretileri Bektaşilik geleneğinde önemli bir referans noktası olmuş-
tur. Hacı Bektaş Veli ile başlayan Bektaşilik geleneği Abdal Musa
tarafından yaygınlaştırılmış ve Balım Sultan tarafından teşkilatlan-
dırılmıştır (Görsel 4.17 ve Görsel 4.18).
Halk edebiyatına önemli katkılarda bulunmuş olan Bektaşilik
geleneği gerek dil gerekse günlük yaşama yansıyan gelenek ve göre- Görsel 4.16
nekler bakımından Türk kimliğini en belirgin biçimde korumuş ve Hacı Bektaş Veli (Temsilî)
yaşatmış bir gelenektir. Bektaşi tekkeleri içinde barındırdıkları tasav-
vufi düşünceyi eğitim, sanat ve kültür alanlarına taşıyarak toplumsal
dönüşüme katkı sağlayan kültür merkezleri hâline gelmişlerdir. Bu
kültür merkezlerinde işlenen tasavvufi düşünce; inanç felsefesini,
musikiyi, edebiyatı ve âşıklık geleneğini derinden etkilemiştir. Bek-
taşi tekkelerinde yetişmiş müzisyenlerin, şairlerin ve âşıkların eser-
leri Bektaşi Nefesleri zamanla yaygınlaşarak Anadolu edebiyatı ve
müziği için önemli bir kaynak olmuştur. Bektaşi şairler ve âşıklar;
halkın içinden çıkmış, halkın dilini konuşan ve halkı temsil eden bir
zümre olmuştur. Bu sayede halkı şiir ve müzik etrafında bir araya
getirmişlerdir.
Türk kültür, edebiyat ve sosyal hayatında Bektaşilik önemli bir
yere sahiptir. Hoca Ahmet Yesevi’nin öğretileri ile başlayarak gelişen
ve Anadolu’ya taşınan bu tasavvufi düşünce Hacı Bektaş Veli ile be- Görsel 4.17
lirli bir temele oturmuştur. Yüzyıllarca Türk sosyal hayatının içinde Abdal Musa (Temsilî)
varlığını korumuştur. Bu anlayış Türk inanç, âdet ve geleneklerini
içine almış, zaman içinde yayılarak kitleleri etkilemiş ve Bektaşilik
olarak adlandırılan felsefe ve bir yaşam tarzı oluşturmuştur. Bek-
taşilik, Türk İslam kültürü etkisinin Balkanlara kadar yayılmasında
önemli bir rol oynamıştır. Bektaşiliğin temsil ettiği sözlü kültür bi-
rikimi, özellikle "nefesler" adı verilen ritmik şiirler aracılığıyla Türk
dilinin ve edebiyatının geniş coğrafyalara ulaşmasının kapılarını aç-
mıştır. Bektaşi edebiyatı Türk dilinin gelişmesine büyük katkılarda
bulunarak güfte ve edebî tür zenginliğini artırmıştır. Bektaşi nefesleri
genellikle hece ölçüsü ile yazılmış olup özellikle 11’li ya da 8’li, 7’li,
5’li şekillerde yazılmıştır. Nefeslerde aruz ölçüsü pek kullanılmamak-
la birlikte kent kökenli Bektaşilerin yazdıkları eserlerde aruz kullanı-
mına az da olsa rastlanmaktadır.

Görsel 4.18
Balım Sultan (Temsilî)

129