Page 126 - TÜRK İSLAM MUSİKİSİ 12

Mevlevi ayinleri dört selamdan oluşur. Birinci selamda genellikle
devrirevan, ağır düyek veya düyek usulleri kullanılır. İkinci selam-
da kullanılan usul genellikle ağır evferdir. Üçüncü selam en çok
usul ve makam geçkisinin yapıldığı bölümdür. Bu selama genellikle
devrikebir usulü ile başlanır. Devrikebir yerine nadiren ağır düyek,
frenkçin, fahte, çifte düyek gibi usullerin kullanıldığı da görülür.
Daha sonra aksak semaî usulüne geçilir. Bu kısımda güftenin olma-
dığı bir terennüm sazlarca icra edilir. Hemen ardından her ayinde
mutlaka bulunan ve güftesi Ahmet Eflaki Dede'ye ait olan kısım ile
yürük semai usulüne geçilir. Dördüncü selam her zaman evfer usu-
lünde bestelenir. Bu selam, ayinin sözlü kısmının sonudur ve müm-
kün olduğunca ağır icra edilir. En son bölümde sadece sazlarla icra
edilen bir son peşrev ve son yürük semai ile ayin son bulur.

BİLGİ KUTUCUĞU

Türk Musikisinin en önemli bestekârlarından biri olan Hammamizade İsmail Dede Efendi
yedi ayinişerif bestelemiştir. Bu eserler üstün bir müzikalite ve olağanüstü bir sanat eserini temsil
etmektedir. Dede Efendi'nin en çok beğendiği eserinin Hüzzam ayinişerifi olduğu rivayet edilir.
Bu eser Türk musiki sanatının en kıymetli yapıtlarından biridir.

Mevlana Celaleddin Rumi'den ilham alan ve onun önderliğinde
gelişen sema mukabelesi; insanın hakikate yönelip aşkla yücelmesi-
ni, nefsini terk ederek Hak’ta yok oluşunu ve olgun bir insan olma
yolunda attığı manevi adımları temsil eder. Sema mukabelesi, ilahi
aşka yapılan bir yolculuğu simgeler. Kollarını semaya açıp dönme-
ye başlayan semazenin sağ eli dua eder gibi göklere yönelirken sol
eli yere dönüktür. Bu durum semazenin Hak'tan aldığı ilhamı halka
ulaştırmasını sembolize eder. Semazenle birlikte dünya döner, kâinat
döner. Semazen, ilahi aşkıyla tüm dönüşlere eşlik ederek evreni ve
tüm canlıları özündeki aşkla kuşatır (Görsel 4.14).
Sema ayinindeki her bölüm ve düzen farklı anlamlar içermek-
tedir. Semahane olarak adlandırılan mukabele alanının şekli kâinatı
sembolize eder. Semazenlerin oturduğu postlar renklerine göre farklı
anlamlar taşır.Şeyhin oturduğu kırmızı post Hz. Mevlana Celaleddin
Rumi'nin makamını simgeler ve şeyh efendi vekaleten bu makama
oturur. Hz. Mevlana Celaleddin Rumi gün batarken vefat etmiştir.
Bunun için güneş batarken oluşan kızıl renk Allah'a kavuşma anına
benzetilmiştir. Maddi dünyadan ayrılışı ve manevi dünyaya doğuşu
temsil etmesinden dolayı şeyh postu kırmızı renktir. Mevlevilik yolu-
Görsel 4.14 na yeni adım atanlar ise siyah posta otururlar. Siyah renk renksizliği
Semazen simgeler. Siyahın içinde bütün renkler mevcuttur ve tüm renklerin
birleşimi ile oluşur. Bu nedenle siyah tevhidi temsil eder. Derviş, bil-
gilenip yol aldıkça beyaz renkli posta oturmaya hak kazanır.
Sema ayini yedi kısım ve selam adı verilen dört bölümden oluş-
maktadır. Bu kısımlar dervişin tamamlayacağı dört safhayı farklı
renklerle simgelemektedir. Semazenin dönüşü esnasında boynunu

124