Page 123 - TÜRK İSLAM MUSİKİSİ 12

İslam'ın mistik yorumlarına odaklanan Mevlevilik; öğrencileri-
ne manevi yükseliş, ahlaki gelişim ve Allah'a yakınlaşma yolunda
rehberlik etmeyi amaçlar. Aynı zamanda İslam'ın temel prensipleri
olan sevgi, hoşgörü, sabır ve bağışlama gibi erdemlerle donatmaya
odaklanır.
Mevlevilik, yaklaşık yedi yüz yıl boyunca Osmanlı Devleti’nin
geniş topraklarında varlık göstererek İslam medeniyetini temsil etmiş
bir tasavvuf geleneğidir. Bu tasavvuf geleneği Osmanlı döneminde
kurumsal bir yapıya dönüşmüş, önemli merkezlerde “Mevlevihane”
adı verilen özel mekânlar inşa edilmiştir. Mevlevihanelerde ruhsal
gelişime yönelik öğretilerin yanı sıra edebiyat ve sanat eğitimine de
büyük önem verilmiştir. Mevlevihaneler başta edebiyat ve musiki ol-
mak üzere çeşitli Türk el sanatlarının öğretildiği
sanat merkezleri hâline gelmiştir. XIX. yüzyıla
kadar musiki eğitimi konusunda kurumsal bir
yapısı olmayan Osmanlı Devleti özellikle İstan-
bul Mevlevihanelerinde yürütülen edebiyat, mu-
siki ve el sanatları eğitimi sayesinde bu alandaki
önemli bir boşluğu doldurmuştur. Mevlevilik,
sanata verdiği büyük önem sayesinde kendi es-
tetik ve teknik koşulları içinde medeniyet sahne-
sine kalıcı izler bırakmıştır (Görsel 4.9).
Mevleviliğin kurumsallaşması Osmanlı Görsel 4.9
Devleti'nin gelişimiyle paralel olarak ilerlemiştir. İstanbul Mevlevili- Mevlevilere ait hat sanatı örneği
ğinin ilk merkezlerini Fatih ilçesinde yer alan Kalenderhane Zaviyesi
ve Otlukçu Yokuşu'nda Abid Çelebi tarafından kurulan Mevlevi-
haneler oluşturur.Daha sonra Galata, Yenikapı, Beşiktaş, Kasımpaşa
ve Üsküdar gibi önemli merkezlerde Mevlevihaneler kurulmuştur.
Mevlevihaneler Osmanlı toprakları dışında dünyanın dört bir ya-
nında faaliyet göstererek medeniyete hizmet etmiştir. Bu mekânlar
sadece dinî ve sosyokültürel hayata katkı sağlamakla kalmamış, aynı
zamanda Osmanlı sanatının zirveye ulaşmasında önemli bir rol oy-
namıştır. Mevlevihanelerde genellikle edebiyat, musiki, hat, tezhip,
nakkaşlık gibi sanat alanları ile ilgili eğitimler verilmiş ve bu alanlar-
da yetişen sanatçılar kültürel mirası nesilden nesile taşımıştır.
Sanat ve sanat hayatı, Mevlevilik içinde büyük bir öneme sahip
olmuştur. Hz. Mevlana'nın öğretileri tekke terbiyesi ve meşk usu-
lüyle aktarılmıştır. Bu öğretiler zaman içinde derinleşmiş ve olgun-
laşmıştır. Mevlevihanelerde musikiye verilen önem teorik ve pratik
müzik eğitimi ile pekiştirilmiş, bu kurumlarda öğretilen musiki
eserleri çeşitli kuram kitapları ve nota dergileri çıkarılarak eserlerin
gelecek kuşaklara aktarılması sağlanmıştır. Buhurizade Mustafa Itri
Efendi, Hammamizade İsmail Dede Efendi, Nayi Osman Dede, Ali-
Nutki Dede, Zekâi Dede, Hüseyin Fahreddin Dede, Hacı Arif Bey,
Abdülbaki Nasır Dede, Ataullah Dede, Dellalzade Hafız İsmail Efen-
di, Mehmed Celaleddin Dede, Ahmed Avni Konuk gibi ünlü bestekâr
ve musikişinaslar Mevlevihanelerde yetişmiştir.

121