Page 132 - TÜRK İSLAM MUSİKİSİ 12

4.3.4. Bektaşi Nefesi Formu
Bektaşi tekkelerinde okunmak için Bektaşi şairler tarafından
yazılmış belli makamlarda bestelenmiş manzum ilahilere nefes adı
verilir. Aşık şiirinin özelliklerine sahip olan bu manzumeler, besteleri
itibariyle saz şairlerinin veya onları taklit edenlerin halk türküleri
üslubunda yazdığı eserlere yakınlık göstermektedir.
Tekke musikisi türlerinden biri
olan nefesler güfteleriyle Allah, Hz.
Muhammed, Hz. Ali, düvaz imam
(on iki imam), Kerbela, mersiye, yas,
tabiat, övgü gibi temalardan oluşur.
Nefes formundaki eserler genellikle
hece ölçüsü ile yazılmış şiirlerden se-
Görsel 4.19 çilir. Seçilen şiirlerde sade, açık, sami-
Bektaşi devrirevanı mi, bir o kadar da sanatlı bir üslup göze çarpar. Özellikle kırsal kesim
kökenli Bektaşilerin musikileri, üslup ve ritimsel özellikler açısından
Türk halk müziğine daha fazla yakınlık göstermektedir. İlk zamanlar
sadece cem ayinlerinde icra edilen nefesler zamanla halk tarafından
beğeni kazanmış ve yaygınlaşmıştır. Böylece nefesler farklı mecralar-
da da icra edilmeye başlanmıştır.
Bektaşi müziği, farklı ve geniş coğrafyalarda yaşam süren Türk-
lerin kültürel etkileşimleri sebebiyle çok zengin, melodik ve ritmik
özelliklere sahip olmuştur. Bektaşi nefeslerinde klasik Türk müziği
ve Türk halk müziği üsluplarından faydalanılmıştır.
Bektaşi nefeslerinde Bektaşi
devrirevanı ve Bektaşi raksanı gibi
kendine özgü usullerin kullanıldığı
dikkat çekmektedir (Görsel 4.19 ve
Görsel 4.20). Nefeslerde sıklıkla dü-
yek, yürük semai, sofyan, aksak, raks
aksağı, devrihindi, curcuna, ağır dü-
yek, müsemmen, Bektaşi raksı, Bek-
taşi devrirevanı, raksan gibi küçük
Görsel 4.20 usullerin sıklıkla kullanıldığı görü-
Bektaşi raksanı lür. Nefeslerin ağır usullerle söylenenlerine oturak, yürük usullerle

söylenenlerine ise şahlama denir. Şahlamalar semah nefesi olarak da
bilinmektedir.
Bektaşilik geleneğinde bağlamaya büyük bir önem verilmiş ve
uzun yıllar boyunca Bektaşiliğe mensup kişilerce kullanılmıştır. Bek-
taşi ayinlerinde bağlamaya kabak kemane, ut, cümbüş gibi yaylı ve
mızraplı sazlar da eşlik edebilir. Bektaşi musikisi örneklerinde genel-
likle hüseyni, uşşak, rast,karcığar, hicaz gibi basit makamların daha
fazla kullanıldığı görülmektedir. Az da olsa birleşik makamlardan
saba, nihavent, segâh, hüzzam gibi makamların da kullanıldığı gö-
rülmektedir.

130