Page 33 - TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ 12

1. ÜNİTE

Bozlak: İç Anadolu ve Toroslarda yaygın olan Avşar ve Türkmen oymaklarına ait bir uzun hava alt türüdür. Ge-
nel olarak kürdi dizisinin özelliklerini gösterir. Hicaz, acemkürdi, muhayyerkürdi gibi dizilerde kullanılmıştır. Eşlik
sazı bağlamadır. Genellikle tiz karakterli icra edilir. Bozlak, bağlamada temel akort düzenlerindendir. Bu düzene
abdal düzeni de denir.
Divan: Erzurum, Elâzığ, Diyarbakır, Şanlıurfa, Konya, Kastamonu ve Kerkük’e ait bir uzun hava alt türüdür. Tek
bir diziye (makama) bağlı değildir. Eşlik sazı bağlamadır. İcra esnasında sözel bölümü serbest olmasına karşın çal-
gısal bölümü usullüdür. Kullanılan sözler, divan edebiyatında aruz vezniyle yazılmış olan divan denilen şiirlerdir.
Gurbet: Teke yöresindeki Avşar oymaklarına ait uzun hava alt türüdür. Karcığar dizisinin özelliklerini gösterir.
Eşlik sazı kaval, sipsi, kabak kemane, üç telli cura ve bağlamadır. İcra esnasında çalgısal bölümü usullü ya da usul-
süz, sözel bölümü ise usulsüzdür.
Hoyrat: Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun özellikle Diyarbakır, Erzurum, Erzincan, Elâzığ, Şanlıurfa’da ve Irak
Türklerinin yaşadığı Kerkük’te yaygın uzun hava alt türüdür. Tek bir diziye (makama) bağlı değildir. Eşlik sazı bağ-
lama, ut, cümbüş, kanun, klarnet, dümbelek gibi çalgılardır. İcra esnasında çalgısal bölümü usullü ya da usulsüz,
sözel bölümü ise usulsüzdür. Kullanılan sözler, cinaslı manilerden oluşmuş şiirlerdir. Bu şiirler uzun hava hâlinde
okunduğunda hoyrat adını alır.
Maya: Erzurum, Harput, Eğin, Sivas, Diyarbakır ve Erzincan yöresine ait bir uzun hava alt türüdür. Hüseyni
dizisinin özelliklerini gösterir. Eşlik çalgısı mey, klarnet, zurna ve bağlamadır.
Müstezat: Erzurum, Elâzığ ve Şanlıurfa yöresine ait bir uzun hava alt türüdür. Rast makamının özellikleri-
ni gösterir. Eşlik çalgısı ut, cümbüş, kanun, klarnet, mey, zurna ve bağlamadır. İcra esnasında başta, aralarda ve
sonda çalınmak ya da okunmak için ritimli bölümleri vardır. Müstezat, bağlamada temel akort düzenlerindendir.
Sözel olarak divan edebiyatındaki müstezat şiir türünün, ezgisel olarak GTHM’deki müstezat dizisiyle birleşimi
sonucu ortaya çıkan bir türdür.
Yol Havası: Karadeniz Bölgesi’nde özellikle Rize ve Trabzon yöresine ait bir uzun hava alt türüdür. Genellikle
hüseyni makamının özelliklerini gösterir. Kemençe ve tulum eşlik sazıdır. İcra esnasında sözler konuşurcasına
söylenir. Yöre insanının baharın gelişiyle birlikte yaylalara çıkarken yolda söyledikleri bir türdür.
Müzikli Öykü: Öykülerin içindeki diyalogların ezgilendirilmesiyle oluşan bir alt türdür. İcra esnasında anlatımı
güçlendiren ve konuya uygun düşen herhangi bir tür, dizi ve usulde olabilir.

BİLGİ NOTU
• Müstezat, divan ve müzikli öykü alt türleri hem uzun hava hem de kırık hava özelliği gösterir.

BİYOGRAFİ
MUZAFFER SARISÖZEN
1899 yılında Sivas’ta doğan Muzaffer Sarısözen, geleneksel Türk halk
müziğine hizmet etmiş önemli bir müzik adamıdır (Görsel 1.64). 1926
yılında Darülelhan tarafından düzenlenen türkü derleme çalışmaları-
na katıldıktan sonra Darülelhan’da müzik eğitimi almıştır. Sivas’ta Batı
Müziği Okulunun kuruluşuna katkı sağlamıştır. 1931 yılında Halk Şairleri
Derneğini kurmuştur. Bu dernek sayesinde Aşık Veysel Şatıroğlu halk ta-
rafından tanınmıştır. 1937 yılında kurulan Ankara Devlet Konservatuvarı
tarafından başlatılan türkü derleme çalışmalarına katılmıştır. Bu çalışma-
lardaki başarısından dolayı 1938 yılında Ankara Devlet Konservatuvarı
Folklor Arşivi Şefliği’ne atanmıştır. 1941 yılında “Ankara Radyosu Yurttan
Sesler” topluluğunu kurmuştur. Uzun yıllar bu topluluğun şefliğini yap- Görsel 1.64: Muzaffer Sarısözen
mıştır. Meslek yaşamı boyunca geleneksel Türk halk müziği ve halk oyunları alanında yaptığı derleme
çalışmaları bu alanda büyük bir kaynak oluşturmuştur. Yaklaşık 9.000 türkü derlemesi yaparak notala-
rını kendi el yazısıyla repertuvara aktarmıştır. Halk müziği derlemeleriyle ilgili görüşleri çeşitli gazete
ve dergilerde yayınlanmıştır. 1963 yılında Ankara’da vefat etmiştir.
İbrahim Yavuz Yükselsin
Sanat Tasarım ve Bilim Dergisi, sayı: 14, sayfa: 80-81-82-83, 2015
(Düzenlenmiştir.)

32 TÜRK MÜZİK TARİHİNE GİRİŞ