Page 36 - TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ 12

1. ÜNİTE

Yürük Semai: Terennüm bölümlerini içeren 6
zamanlı usulle üretilmiş alt türlere denir. Sözleri-
ne göre murabba ve nakış olarak bestelenebilir.
Şarkı: Sözel bir alt türdür. Ezgi yapıları kolay-
ca algılanabilir şekildedir. Büyük formlardan farkı
Bakmıyor çeşm-i siyah feryâde
(kâr, karçe, beste, ağır semai, yürük semai) teren-
nümsüz oluşudur. Şarkı türü, ritimsel ve ezgisel- Yetiş ey gamze yetiş imdâde
dir. Şarkının üretiliş amacı bakımından çocuk ve
Gelmiyor hançer-i ebrû dâde
gençlik şarkısı, fasıl şarkısı, eğlence şarkısı vb. çe-
şitleri vardır. Yetiş ey gamze yetiş imdâde
Fasıl: Ağırdan hızlıya doğru gidecek şekilde
Gel ne korkarsın ecel sîmâ-yı zerdimden benim
peşrev, kâr, beste, ağır semai, yürük semai, şarkı,
saz semaisi ve longa sirto türlerinin ara nağme Kurtar Allah aşkına dünyayı derdimden benim
kullanılarak birbirine bağlanması yoluyla beste-
lenen çalgısal ve sözel bir alt türdür.
Takım: Ağırdan hızlıya doğru gidecek şekilde
peşrev, beste, ağır semai, yürük semai ve saz se-
maisi türlerinin ara nağme kullanmadan sıralan- &Z FDFM (FM OF LPSLBST’O TBSBSN’㶆 ZÛ[ÛNEFO CFOJN
masıyla bestelenen çalgısal ve sözel bir alt tür- ,VSUBS "MMBI B㶆L’OB EÛOZBZ’ EFSEJNEFO CFOJN
dür. Besteciler ustalıklarını ‘’takım’’ besteleyerek
gösterir.
Gazel: Divan edebiyatında gazel olarak
adlandırılan şiir türünün, doğaçlama ve usulsüz
olarak icra edilmesiyle oluşan bir alt türdür
(Görsel 1.65). Görsel 1.65: “Bakmıyor Çeşm-i Siyah”, Mehmet Sadi Bey, gazel

BİLGİ NOTU
• Terennüm, büyük formları küçük formlardan ayırır. İkai terennüm (tel, tel, lil, ah, oh vb.) büyük sanatlı
alt türlerde (kâr, kâr-ı natık vb.) ve lafzi terennüm (canom, mirim, ömrüm vb.) küçük sanatlı alt türlerde
(şarkı, türkü vb.) kullanılır.

BİYOGRAFİ
HÜSEYİN SADEDDİN AREL
1880 yılında İstanbul’da doğan Hüseyin Sadeddin Arel, Suphi Ezgi
ve Salih Murat Uzdilek ile birlikte Türk musikisinin bugün de kullanılan
ses sistemini oluşturmuştur (Görsel 1.66). Ses sistemi araştırmalarının
netleştirilmesi ve geleneksel Türk müziği için notasyonun kullanılması
çalışmalarında Arel’in önemli bir yeri bulunmaktadır. Hüseyin Saded-
din Arel, 1948 yılında İleri Türk Musikisi Konservatuvarı Derneğini ve
yayın organı olarak da Musiki Mecmuasını kurmuştur. Arel, derginin ilk
sayısından başlayarak 87 sayılık yayın süresince derginin başında bu-
lunmuştur. Hüseyin Sadeddin Arel çok sayıda eser bestelemiştir. Türk
müziğinin ilk çok sesli örneklerini vermiştir. Bugün kullanılmakta olan
donanım, güçlü, dizi, geçki, dörtlü, beşli gibi birçok Türkçe müzik terimi
ilk defa Arel tarafından kullanılmış ve daha sonra yaygınlaşmıştır. En
çok tanınan eserleri ‘’Düğün Evinde’’, ‘’Fani Hayat’’ ve ‘’Mini Mini Niha- Görsel 1.66: Hüseyin Sadeddin Arel
vent Peşrev’’ dir. Arel, 6 Mayıs 1955’te İstanbul’da vefat etmiştir.
Haydar Sanal
TDV İslâm Ansiklopedisi, 3.cilt, sayfa: 352-354, 1991
(Düzenlenmiştir.)

TÜRK MÜZİK TARİHİNE GİRİŞ 35