Page 70 - TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ 12

2. ÜNİTE

Itri (Buhurizade Mustafa Itri )

İstanbul’da doğmuştur (Görsel 2.38). Buhurizade’nin asıl adı Mustafa, Itri
ise mahlasıdır. Buhur, dinî törenlerde yakılan kokulu ağaç veya tütsü anla-
mına gelmektedir. Buhuri, güzel kokulara olan ilgisinden dolayı Itri (güzel
koku) mahlasını almıştır.
Müzik alanında deha mertebesindeki ustalığı, hat sanatı, divan şiiri,
Arapça ve Farsça hakkındaki derin bilgisinden çok iyi bir eğitim gördüğü
anlaşılmaktadır.
Sultan IV. Mehmet Dönemi’nde ünü artmıştır. O dönemde Türk müziği
her anlamda zirveye tırmanmış, müzik alanında birçok değerli usta yetişmiş-
tir. Itri’ye çok değer veren IV. Mehmet, kendisini sık sık saraya davet etmiş,
bestelerini bizzat onun sesinden dinlemiştir. Enderunda uzun yıllar müzik
eğitmenliği ve hanendelik yapmıştır. Eserleri Türk müzik tarihi açısından çok
önemlidir. Yaşadığı dönemin ötesinde bir bestecilik gücü vardır. Hiçbir bes- Görsel 2.38: Itri (Buhurizade Mustafa Itri )
tesinde alışılmış melodi örneklerine rastlanmamıştır. Bu büyük sanatkâr Sultan IV. Mehmet, III. Süleyman, II. Ah-
met, II. Mustafa, II. Ahmet olmak üzere beş padişah dönemini yaşamış ve hayatı boyunca büyük değer görmüştür.
Ortalama 1000 eserinin olduğu söylenmektedir. Eserlerinden yaklaşık 40 tanesi bugüne ulaşmıştır.
Bestekârlığı
Itri, Türk müziği içinde yetişmiş en kudretli bestekârların başında gelmektedir. Türk klasik müziği doruk nok-
talarına onunla ulaşmıştır. Abdülkadir Merâgî ile şekillenen beste formları, Itri’nin dâhiyane buluşlarıyla erişilmesi
güç bir kalıba dökülmüş, böylece kendisinden sonra gelen büyük bestekârların hemen hemen hepsini yüzyıllarca
etkilemiştir.
Itri; makamların seyir ve hareketine olan hâkimiyeti, eşsiz ritim anlayışı, melodik cümle yapısı içinde uygula-
mış olduğu geçki tekniği gibi özellikleriyle bulunduğu yüceliğe hakkı ile ulaşmış bir şahsiyet olmuştur.
Itrı’nin bugüne ulaşan eserlerinin analizi yapıldığında, sanat anlayışındaki bütünlükte dinî heyecanla din dışı
duyguları asla birbirine karıştırmadığı dikkati çekmiştir. İlahi ve mistik ilhamları melodilerle süslemesinin yanında,
âşıkane söylenmiş şiirlere yine âşıkane duyguların seslerle örülmüş musiki cümlelerini ustaca giydirmiştir. Döne-
minin sanat anlayışına göre bestelemiş olduğu en ihtişamlı eserlerinin yanında hece ölçüsüyle yazdığı şiirlerini
ezgilendirerek beste formunun ilk örneklerinden birini vermiştir.
Bazı eserlerinde güfte olarak kendi şiirlerini kullanmıştır. Dinî musikinin ayin, na’t, tevşih, durak, ilahi, salat, tek-
bir gibi her formunda eser vermiştir. Bu formların dışında “Na’t-ı Mevlana”, “Kurban Bayramı Tekbiri”, “Cuma Salası”
gibi taklidi mümkün olmayan birçok eser bestelemiştir. Bugün de tazeliğini koruyan “Kurban Bayramı Tekbiri” ile
yalnız yaşadığı çağa değil, bugünün İslam dünyasına da damgasını vurmuştur.
Eserleri
• On tanesi dinî olmak üzere dört saz eseri ve farklı türlerde yirmi sekiz sözlü eseri bugüne kadar gelmiştir. Din
dışı eserlerinin bazıları şunlardır: nühüft makamında peşrev ve saz semaisi, bestenigâr darb-ı fetih beste,
dügâh ağır ve yürük semailer, bayati çember beste, pençgâh makamında iki murabba, nikriz makamında
başka bir murabba, nim sakil neva kâr, sazkâr bar muhammes kâr, ırak ağır semai, nühüft ağır semai, hisar
SALÂT-I ÜMMİYYE
murabba ve semai, buselik murabba, rehavi, dügâh, uşşak ve ısfahan makamlarından birer murabba, rehavi
Aksak Semai Evferi (Hafif)
ve bayati peşrevleri vb. SALÂT-I ÜMMİYYE ITRİ
Nim Evsat
ITRİ
Aksak Semai Evferi (Hafif)
• Din dışı eserlerinin başında gelen neva makamındaki kârı başlı başına bir sanat olayıdır. Bu eser, engin sanat
Aksak Semai
Nim Evsat
Aksak Semai
Aksak Semai
anlayışının eşsiz bir örneği olarak Türk klasik müzik repertuvarının başında gelmektedir.
Aksak Semai
SALÂT-I ÜMMİYE Güfte: Bilinmiyor
5 8 Ï Ï Ï Ï Ï Ï Ï Ï Ï Ï Ï Ï Ï Ï Ï
Beste: Itrı
& 5 5 8 Ï Ï Ï Ï Ï Ï Ï Ï Ï Ï Ï Ï Ï Ï Ï Ï Ï Ï Ï Ï Ï
J J
J
& 5 Ï Ï Ï Ï Ï Ï
J
J J SAL Lİ
AL LÂ HÜM ME A LÂ SEY Yİ Dİ NÂ MU HAM ME Dİ NİN NE BİY YİL
AL LÂ HÜM ME SAL Lİ A LÂ SEY Yİ Dİ NÂ MU HAM ME Dİ NİN NE BİY YİL
3
3 5 8 Ï Ï Ï Ï Ï Ï . Ï Ï Ï Ï Ï . Ï Ï Ï
& 5 5 8 Ï Ï Ï Ï Ï Ï Ï . Ï Ï J J . Ï Ï Ï
Ï Ï J
& 5 Ï Ï Ï Ï Ï J J Ï Ï Ï Ï Ï
J
ÜM MİY Yİ VE A LÂ Â Lİ Hİ VE SAH Bİ Hİ VE SEL LİM
ÜM MİY Yİ VE A LÂ Â Lİ Hİ VE SAH Bİ Hİ VE SEL LİM
TÜRK MÜZİĞİNDE DÖNEMLER 69