Page 71 - TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ 12

2. ÜNİTE

Nayi (Neyzen) Osman Dede

Nayi Osman Dede, genç yaşından itibaren müzik, şiir ve hat sanatla-
rıyla ilgilenmiştir (Görsel 2.39). Bu çabanın sonucu olarak 1672 yılında,
Galata Mevlevihanesi şeyhi Gavsi Dede’nin hizmetine girerek mevlevi
olmuştur. Kısa sürede tasavvufi düşünce yapısını, Arapça ve Farsça’yı öğ-
renen Nayi Osman Dede, üç yıllık “çile” süresi sonrasında ney üflemeyi
öğrenmiştir. Nayi Osman Dede, şiir ve hat sanatını iyi bilen, mensubu
bulunduğu Mevlevi kültürüne hâkim, 17. yüzyılın yetiştirdiği değerli ilim
ve sanat adamlarından biri olmuştur.
Nayi Osman Dede, sanatkâr kişiliğini işleyip geliştirerek sazında erişil-
mez bir virtüöziteye ulaşmış, Galata Mevlevihanesinde on sekiz yıl ney-
zenbaşılık yapmıştır. 1697 yılında Galata Mevlevihanesinin şeyhliğine
getirilmiştir. Bu makamda otuz iki yıl kaldıktan sonra 1729 yılında vefat
etmiştir. Galata Mevlevihanesinin mezarlığına defnedilen Nayi Osman
Dede’nin yerine oğlu Sırrı Abdülbâki Dede mevlevihanenin yeni şeyhi
olmuştur. 19. yüzyılın ünlü bilgin ve musikişinaslarından Ali Nutki Dede, Görsel 2.39: Nayi (Neyzen) Osman Dede
Nasır Abdülbâki Dede ve Abdürrahim Künhi Dede, Nayi Osman Dede’nin torunlarıdır.
Nayi Osman Dede’nin eserlerindeki ifade kudreti, sağlamlığı ve dâhiyane sentezleri müzik sanatındaki ustalı-
ğının birer kanıtıdır. Müziğin sadece teknik yönü ile değil nazariyatı ile de uğraşan bir sanatkâr olan Nayi Osman
Dede, eski edvar kitaplarını incelemiş, müzik eserlerin arşivlenmesinin önemini düşünerek bir nota yazısı geliş-
tirmiştir.
Eserleri
• Mevlevi Ayinleri: Rast, hicaz, uşşak ve çargâh makamlarından bestelemiş olduğu dört mevlevi ayini, başlı
başına birer sanat olayıdır (Görsel 2.40).
• Rabt-ı Tâbirât-ı Mûsiki: Bir edvar kitabı olan bu eser, musikiden ve musiki ile ilgili eserlerden söz etmektedir.
Şiir şeklinde ve Farsça olarak yazılmıştır.
• Miraciye: Türk müziğinin başyapıtlarından olan bir beste örneğidir. Segâh, müstear, dügâh, neva ve hüseyni
makamlarında beş bölüm olarak bestelenmiş, her bölümün başı teşbihlerle süslenmiştir.
• Gazeller, nazireler ve naatlar.
• Türk müziğinde kullanılan perdelerin baş harflerini alarak Arap alfabesine dayalı bir nota yazısı bulmuş ve bu
konu ile ilgili bir kitap yazmıştır.
• Saz Eserleri: Nayi Osman Dede, klasik musikinin önemli saz eseri bestekârıdır. Eserleri, müziği yeni öğrenenler
ve özellikle ney üflemeye çalışanlar için öğretici niteliktedir. Bu eserler, kendinden sonra gelen bestekârlara
da örnek olmuştur.

Görsel 2.40: Mevlihanede yapılan mevlevi ayinden bir görüntü

70 TÜRK MÜZİĞİNDE DÖNEMLER