Page 76 - TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ 12

2. ÜNİTE

Böylece Osmanlı Devleti aracılığıyla bir-
çok Avrupa ülkesinde, mehter benzeri takım-
lar kurulmuş, Türk askerî müzik geleneğinin
unsurları etki alanını genişletmiştir (Görsel
2.43).
Özellikle 18. yüzyılın başlarından itiba-
ren Türklere ait olan her şey, Avrupa’da “Alla
Turca” (alaturka) adıyla bir moda akımı ola-
rak doğmuş ve tüm Avrupa’yı sarmıştır. Alla
Turka, İtalyanca olup “Türk Üslubu” anlamını
taşımaktadır. Bu terim, Batı müzik kültürüne
Türk askerî müziğinden geçen bazı unsurla-
rın işlenmesiyle ortaya çıkan bir üslubu veya
akımı ifade eder.
Ünlü kompozitör Gluck (Glak), 18. yüzyıl- Görsel 2.43: Mehter müziğinin etkilerinden olan at üstünde kös benzeri bir çalgı
da Avusturya’da kurulan mehter teşkilatını ti- (İngiltere de bir askeri bando)
yatroya uyarlamış ve mehter zillerini “Iphigénie en Tauride” (Elfidiniyen Tauride) adındaki operasında kullanmıştır.
Alaturka tarzında yapılan opera, senfoni ve konçerto besteleme modası 18. yüzyılda Avrupa’da oldukça yay-
gınlaşmıştır. Batı’da gelişen alaturka anlayışı mimarlık, resim, edebiyat ve sahne sanatları alanında da geniş rağbet
görmüştür. Askerî müzik kültürüyle başlayan alaturka modasının yaygınlaşması Avrupa müziğini derinden etkile-
miştir. Alaturka üslubuyla bestelenmiş en bilinen eserler şu şekilde sıralanabilir:
• W. A. Mozart (Modsart), KV331 numaralı piyano sonatının 3. bölümündeki Türk marşı [Rondo Alla Turca (Ron-
do Alla Turkı]
• W. A. Mozart, K384 numaralı Saraydan Kız Kaçırma operası ve K331 numaralı piyano sonatının 3. bölümü, (Alla
Turca).
• Mozart, KV344 numaralı “Zaide” (Sayt) adlı operası. Eser, Kanuni Sultan Süleyman’ın hareminde bir tutsak olan
Zaide ve taş ocaklarında çalışan bir köle olan Gomatz’ın (Gomats) aşkını konu alır.
• Ludwig van Beethoven (Lutfih fan Bethofın), op. 113 numaralı Atina Harabeleri adlı eserinde yer alan bir “Türk
Marşı”
• Beethoven, dört el piyano için bestelediği “Marcia Alla Turca” (Marsiya Alla Turkı) eseri
• Modest Mussorgsky (Modıst Mossokskiy), “Kars’ın İşgali” adlı marş türündeki eserinde, özellikle üflemeli çalgı-
lar tarafından duyurulan ve Türk müziğini andıran küçük bir motif vardır.
• Johannes Brahms (Yohanıs Bhams), op. 64 numaralı koro ve piyano için dörtlüsünden “Fragen” (faagın) başlıklı
bölümünün sözleri Türklerden esinlenilerek yazılmıştır.
• Strauss (Ştaus) ailesinin Osmanlı sultanlarına ve devlet adamlarına ithaf ettikleri eserler şunlardır:
• Baba Johan Strauss (Yohın Ştaus), Fethi Ahmet Paşa’ya ithaf ettiği op. 96 numaralı “Balo Havai Fişekleri Valsi”
• Fransız Isaac Strauss (İzek Ştaus), Sultan Abdülmecid’e ithafen bestelediği “Constantinople (Konstantinöp)
Polkası”
• Eduard Strauss (İdüvard Ştaus), Sultan Abdulaziz’e bestelediği op. 88 numaralı “Arz-ı Tanzimat Valsi”
• Johann Strauss, Sultan II. Abdulhamit’e ithaf ettiği Op. 444 numaralı “Doğu Masalları Valsi” bunların en bili-
nenleridir.
Yukarıdaki örneklerin dışında Batı müziğinde alaturka etkilerini taşıyan opera ve çalgısal eserler de bulun-
maktadır. Müzik dünyasının büyük bestecileri tarafından oluşturulan bu eserler, Avrupa kültürünün belli başlı
dönemlerde Doğu ve özellikle Türk kültüründen etkilendiğinin bir işareti olarak değerlendirilebilir.
Dünya müziğine tartışmasız damgasını vuran bu büyük dehâların, Türk müziğine ilgi duymuş olmaları ve Türk
müziği motiflerini eserlerinde kullanarak ana teması Türklük olan eserler vermiş olmaları, Batı dünyasının belli
dönemlerde müziğimize olan yoğun ilgisini net bir biçimde yansıtmaktadır.

2. ETKİNLİK
Alaturka sitiliyle bestelenmiş en bilinen eserlerden olan Ludwig van Beethoven ve Mozart’ın Türk
Marşlarını dinleyiniz.

TÜRK MÜZİĞİNDE DÖNEMLER 75