Page 126 - ÇALGI EĞİTİMİ ÇELLO 9

6. ÜNİTE

6. ÜNİTE - ÇELLO ÇALMADA TÜRK MÜZİĞİ MAKAMLARI I

6.1. Geleneksel Türk Müziğinde Makam, Ses Sistemi ve Usul

HAZIRLIK ÇALIŞMASI

Geleneksel Türk müziği ve klasik Batı müziği arasındaki farklılıkları araştırarak edindiğiniz bilgileri arkadaş-
larınızla paylaşınız.

6.1.1. Geleneksel Türk Müziğinde Makam

Geleneksel Türk müziği makamları, Batı müziği tonlarında da olduğu gibi dizilerden meydana gelmektedir. Bu
diziler Batı müziğinde majör ve minör tonları, Türk müziğinde ise makamları oluşturmaktadır. Makamsal dizilerin te-
meli dörtlü ve beşli aralıklardır. Türk müziğinde dizi kavramını “sıralı bir şekilde birbirini takip eden sekiz notanın farklı
özellikteki dörtlü-beşli veya beşli-dörtlü aralıklarının birleşmesi” şeklinde tanımlamak mümkündür. Bu dizilerle belirli
kurallara uyarak nağmeler oluşturmak makam olarak adlandırılmaktadır.
Makamları meydana getiren geleneksel Türk müziği dizilerinde her ses, Batı müziğinden farklı olarak, Türk müziği-
ne özgü bir şekilde isimlendirilmektedir (Tablo 6.1).
Tablo 6.1: Türk Müziği Dizi Seslerinin İsimleri

BATI MÜZİĞİ TÜRK MÜZİĞİ

1. Derece Durak
2. Derece Durak üstü
3. Derece Orta ses
4. Derece Güçlü/Güçlü altı
5. Derece Güçlü üstü/Güçlü
6. Derece Altıncı derece
7. Derece Yeden/Durak altı
8. Derece Tiz durak

BİLGİ NOTU

Dizilerdeki dörtlü ve beşli aralıkların birleştiği notaya güçlü adı verilir. Güçlü sesi makamda en çok duyurulan, süre ola-
rak en uzun kalışların yapıldığı sestir. Makamlar dörtlü ve beşli aralıkların birleşmesinden oluşuyorsa dördüncü derecesi,
beşli ve dörtlü aralıkların birleşmesinden oluşuyorsa beşinci derecesi dizinin güçlüsü olur.

Geleneksel Türk müziğinde makamları oluşturan bazı temel unsurlar bulunmaktadır (Tablo 6.2).
Tablo 6.2: Geleneksel Türk Müziği Makamlarının Temel Unsurları

DURAK Makamın karar ve bitiş sesidir.
Bir dörtlü ile beşlinin veya bir beşli ile dörtlünün sıralanmasıyla oluşan sekiz komşu
DİZİ
sesi ifade eder.
SEYİR Dizinin çıkıcı, inici veya inici-çıkıcı gibi özelliklerini ifade eder.
GÜÇLÜ Makam dizilerinde dörtlü ile beşlilerin birleştiği sestir.

DONANIM Makamda kullanılan ses değiştirici işaretlerdir.
YEDEN Durak perdesinin bir ses aşağısındaki notadır.

124 ÇELLO ÇALMADA TÜRK MÜZİĞİ MAKAMLARI I