Page 127 - ÇALGI EĞİTİMİ ÇELLO 9

6. ÜNİTE

Makamların oluşmasında seyir büyük önem taşımaktadır. Seyir, sesler arasında gezinme anlamına gelmekte ve
her makamın kendine özgü çıkıcı, inici ya da inici-çıkıcı olmak üzere üç ayrı seyir özelliği bulunmaktadır. Makam ses-
lerinin en önemlileri durak ve güçlü sesleridir. Makamlar hangi sesten başlarsa başlasın her zaman durak seste bitmek
durumundadır.

Türk müziği makamları; basit makamlar, şet (göçürülmüş) makamlar ve mürekkep (bileşik) makamlar olmak üzere
üçe ayrılmaktadır:

Basit Makamlar: Tam dörtlü ve tam beşli aralıkların birleşmesiyle oluşan makamlardır. Bu makamlarda “güçlü”,
dörtlü aralık ile beşli aralığın birleştiği yerde bulunmaktadır. Geleneksel Türk müziğinde on üç tane basit makam vardır
(Tablo 6.3).

Tablo 6.3: Basit Makamlar

Çârgâh Bûselik Rast Uşşak Hicaz

Uzzâl Hümayun Zirgüleli hicaz Neva Hüseynî

Karcığar Basit suzinak Kürdî

Şet (Göçürülmüş) Makamlar: Bir makam dizisinin başka bir perde üzerine uygulanması ya da diğer bir adıyla
transpoze edilmesiyle oluşan makamlardır. Türk müziği makamlarından altı tanesi başka perdeler üzerine göçürül-
müştür (Tablo 6.4).

Tablo 6.4: Şet Makamlar

Çârgâh Bûselik Kürdî Zirgüleli hicaz Segâh Neveser

Mürekkep (Bileşik) Makamlar: Yapısında birden fazla basit makam dizisi bulunan makamlardır. Bileşik ma-
kamlar karar seslerine göre sekiz gruba ayrılmaktadır (Tablo 6.5).

Tablo 6.5: Mürekkep Makamlar

Yegâh perdesinde duranlar Rast perdesinde duranlar

Hüseynî-aşiran perdesinde duranlar Dügâh perdesinde duranlar

Acem-aşiran perdesinde duranlar Segâh perdesinde duranlar

Irak perdesinde duranlar Bûselik perdesinde duranlar

BİLGİ NOTU

Geleneksel Türk müziğinde bestelenmiş birçok eser, birden fazla makam dizisinin birleşiminden meydana gelmiştir.
Tek bir makamsal diziyle yazılmış eserlerin genelde tekdüze olacağı düşünüldüğünden besteciler ana diziye başka ma-
kamlarda diziler eklemiş ve böylece eserlerini çeşitlendirerek güzelleştirmişlerdir. Mürekkep makamlar bu şekilde oluşmuş
makamlardır.

ÇELLO ÇALMADA TÜRK MÜZİĞİ MAKAMLARI I 125