Page 22 - ÇALGI EĞİTİMİ ÇELLO 9

1. ÜNİTE

1.2.3. Çello Yayının Yapısı

Enstrüman yayı, icrayı kolaylaştırmak için 17. yüzyıldan itibaren form ve şekil bakımından birçok değişim geçir-
miştir. Bu değişimlerin ardından 19. yüzyılın başlarında yaya çağdaş biçimini veren kişi, yay yapımcısı François Xavier
Tourte (Fransua Zaviye Turte) olmuştur. Tourte o zamana kadar dış bükey olan yayı iç bükey hâle getirmiştir. Bu deği-
şiklik, yay kıllarının daha fazla gerilmesini ve dolayısıyla kullanıcının yayı daha dengeli ve kontrollü kullanabilmesini
sağlamıştır.
İnce bir ağaç çubuğa gerili at kuyruğu kıllarından oluşan çello yayı, yaklaşık 71-72 cm uzunluğundadır. Yapısında
birçok ek malzeme barındıran yay; topuk vidası, topuk, çubuk, yüzük, deri, sarma (tutak), kıl ve yay ucundan oluşmak-
tadır (Görsel 1.13). Yay çubuğu, fernanbuk ya da kızıl ağaç denilen sert ve güçlü bir ağaçtan yapılmaktadır. Günümüz-
de karbonfiber ve fiberglas malzemelerden de yay çubuğu üretilmektedir.

1.2.4. Çello Yayının Bölümleri

Topuk ve yüzük; kılların dipte takılı olduğu, sağ el parmaklarıyla yayın kavrandığı bölümdür ve bu bölüme ökçe
de denir. Çubuğun ucundaki daha hafif ve ince bölüm, kılların uç kısımda takılı olduğu yay ucudur. Topuk vidası ile
yay kılının gerginliği ayarlanır. Yayın ökçesinde bulunan ve sarma olarak adlandırılan metal ip, oluşturduğu ağırlıkla
çubuğun dengesini sağlar. Önünde bulunan deri ise sarmanın dağılmasını önlediği gibi işaret parmağının çubuğu
aşındırmasına ve çubuğun parmağa zarar vermesine engel olur.

Görsel 1.13: Çello yayının bölümleri

SIRA SENDE

Yukarıdaki bilgi ve görsellerden yola çıkarak sınıf ortamında arkadaşlarınız ile birlikte yayın bölümlerini inceleyiniz ve
kendi yayınız üzerinde gösteriniz.

1.3. Çello ve Yayın Bakımı ve Korunması

1.3.1. Çello ve Yayın Bakımı

Çello ve yayı verimli bir şekilde uzun süreli kullanabilmek için bakım
ve koruma çok önemlidir. Sıcak, soğuk, toz, nem ve kuru hava gibi dış et-
kenlere maruz kalan çalgının bakımı her çalışmadan sonra mutlaka gün-
lük olarak yapılmalıdır. Çello, yapımı esnasında tutkalla yapıştırılan parça-
larının ayrılmaması ve nitelikli ses verme özelliğini kaybetmemesi için çok
nemli veya çok kuru ortamlarda bulundurulmamalıdır. Yaya sürülen reçi-
nenin çalgının göğüs tahtası üzerinde oluşturduğu tozlar ve parmakların
terlemesi sonucu tuşede oluşan kirler, her çalışma sonrasında yumuşak
bir bezle temizlenmelidir (Görsel 1.14). Cilaya zarar vereceği için kolonya
veya alkol içerikli temizlik ürünleri kesinlikle kullanılmamalı, mümkünse
ağaç çalgılara özgü temizlik maddeleri tercih edilmelidir. Görsel 1.14: Çellonun yumuşak bez ile temizliği

20 ÇELLONUN TARİHÇESİ, YAPISI VE BAKIMI