Page 53 - TÜRK MÜZİĞİ TEORİ VE UYGULAMASI 9

4.2.2. Makamı Oluşturan Beşliler

Çârgâh 5’lisi Hüseynî 5’lisi

Bûselik 5’lisi Hicaz 5’lisi

Kürdî 5’lisi Rast 5’lisi

4.3. Makamların Oluşumu

Yapılarına göre basit, göçürülmüş (şed) ve bileşik olmak üzere 3 tür makam vardır.

4.3.1. Makam Türleri

Basit Makamlar: Dörtlü ve beşlilerin (dörtlü+beşli ya da beşli+dörtlü) art arda gelmesiyle oluşur.
Basit makamların oluşabilmesi için şu özellikler gerekir:

• Bir dörtlü ile beşliden veya bir beşli ile bir dörtlüden meydana gelmiş bir dizisi olmalıdır.
• Dörtlü ve beşliler tam dörtlü ve tam beşli olmalıdır.
• Güçlü perdeleri dörtlü ile beşlinin veya beşli ile dörtlünün ek yerinde olmalıdır.
• Sekiz sesli bir dizi olmalı ve bu dizi makamın bütün özelliklerini taşımalıdır.

Göçürülmüş (Şed) Makamlar: Basit makam dizilerinin başka bir sese aktarılması (göçürülmesi) ile
oluşur.
Bileşik (Mürekkep) Makamlar: Yapısındaki değişik dizi veya birden fazla makam dizisinden ve
geçkilerinden oluşur. Kendine özgü ayırt edici özellikleri vardır.

4.3.2. Makamda Kalışlar

Karar perdesinin tam karar, yarım karar ve asma karar gibi farklı çeşitleri bulunmaktadır. Bu perdeler
farklı görevlere sahiptir.
Tam karar, durak perdesi üzerindeki kalışlar anlamına gelmektedir.

Yarım karar, makamın güçlü perdesi üzerinde yapılan kalışlardır.

Asma karar ise; durak ve güçlü perdelerinin dışında, makam seyri sırasında, bitişe doğru farklı per-
delerde, üçlü, dörtlü ve beşlilerle yapılan kalışlardır.

51
MAKAM KAVRAMI 51