Page 111 - TİYATRO TARİHİ 9
P. 111
Senaryolar zamanla sadeleştirilmiş ve bir düzen içerisinde oynanmaya başlanmıştır. Düzenlenen oyun metinleri
tiyatro toplulukları arasında elden ele dolaşarak yaygınlaşmıştır. Commedia dell’Arte oyun metinlerinden bine
yakını korunmuş ve 1611’de basılmıştır. Metinlerin büyük bir çoğunluğu komiktir. Az da olsa melodramatik
metinlere rastlanmıştır.
Toplulukların kullandıkları isimlerin benzerliği, toplulukların sık sık birleşmeleri ve ayrılmaları sebebiyle isimleri
net bir şekilde bilinmemektedir.
5.3.1. Commedia dell’Arte Tiyatrosunun Genel Özellikleri
Commedia dell’Arte geleneğinde doğaçlama ve kalıp karakterler olmak üzere iki temel özellik bulunmaktadır.
Commedia dell’Arte geleneğinin diğer özellikleri ise şunlardır:
Oyuncular, belli bir çerçeve içindeki konudan yola çıkarak diyalogları ve aksiyonu doğaçlama yoluyla
oynarlar.
Her oyunda aynı olan kalıp karakterler bulunur. Oyuncu bu kalıpların gerektirdiği ölçüde oynar.
Her oyuncu aynı kostümle her zaman aynı karakteri oynar.
Karakterler ciddi ve abartılı olmak üzere iki genel gruptan oluşmaktadır. Ciddi olanlar genç âşıklardır. Diğer
karakterlerin acayipliklerine karşı örnek teşkil etme görevini yerine getirmektedirler. Bu karakterlerin tipik
özellikleri arasında zarif, güzel, iyi eğitimli olma vardır.
Ciddi roller ve genç âşıklar kıyafetlerine modaya uyar ve maske takmazlar.
Her topluluğun kendisini diğer topluluklardan ayıran birtakım kalıp tipler bulunmaktadır. Her ne kadar
farklı olmaya çalışılsa da aynı tipler diğer topluluklar tarafından tekrarlanabilmektedir.
Topluluklarda yedi ya da sekiz erkek, üç veya dört kadın olmak üzere ortalama on veya on iki üye bulunur.
Tipik bir toplulukta iki çift âşık, bir kadın uşak, bir Capitano, iki zanni ve iki yaşlı adam (Pantalone ve Dottore)
rolleri vardır. Bu sayı, topluluğun mali durumuna göre azaltılır ya da çoğaltılır.
Oyunlar, topluluğun en saygın üyesi veya lideri tarafından idare edilmiştir. Oyun içerisinde karakterle-
ri açıklama, aksiyonu netleştirme, lazziyi (komiklikler yapılan ara sahneler) söyleme ve oyun için gerekli
malzemeyi sağlama onun görevidir.
= BİLGİ KUTUSU
Rönesans İtalya’sında ortaya çıkan Commeddia dell’Arte tiyatrosu, sinema sanatının ilk yıllarında bir
güldürü filmi çeşidine kaynaklık eden tiyatral unsurlardan biri olmuştur. Sinemanın ilk yıllarından sessiz
sinemanın sonuna kadar etkili olan bu güldürü filmi çeşidine savruklama adı verilmektedir. Savruklamada
olay dizisi oldukça hızlı gelişir. Kahramanlar, Commedia dell’Arte kahramanları gibi kalıplaşmış tiplerdir.
5.3.1.1. Commedia dell’Arte Tiyatrosunda Tip ve Karakterler
Oyunlarda her topluluğun bir veya iki çift genç âşığı bulunmaktadır. Genellikle
bu âşıkların arasındaki zıtlıklar vurgulanır. Çiftlerin aşkları yaşlı bir adam ya da bir
baba tarafından engellenir.
Commedia dell’Arte karakter rolleri, efendiler ve uşaklar olarak ayrılabilmektedir.
Efendilerden en sık kullanılanları Capitano (Kapitano), Pantalone ve Dottore’dir.
Capitano âşıklardan biridir (Görsel 5.17). Hareketleri ve giyimi abartılı değildir.
Davranışları sonradan değişmiş; böbürlenmeyi seven, korkak, cesaretsiz,
aşkta başarısız, itibarsız birine dönüşmüştür. Kostümleri kılıç, pelerin ve
tüylü başlıktır. Kendisine çoğunlukla Spavento da all’inferno [Spevento dal
inferno (Cehennem korkusu)], Coccodrillo [Kokodrillo (Timsah)], Rinoceronte
[Rinoseronte (Gergedan)] veya Matamoros [Matamoros (Palavracı)] gibi
gerçekten uzak, hayalî isimler verilmiştir. Sık sık genç kadınlardan birinin Görsel 5.17: Capitano
istenmeyen âşığı olarak oynar. Yenilgisi çoğunlukla komedyanın yüksek bir
noktası olmuştur.
109
TR
OSU
A
RÖNESANS TİYATROSU
R
ÖNESANS TİY
