Page 20 - TİYATRO TARİHİ 9

3 HAZIRLIK ÇALIŞMASI

1. Çevrenizde veya ekranlarda gördüğünüz taklit yeteneğine sahip kişiler kimlerdir?
2. Şimdiye kadar okuduğunuz tiyatro metinlerinde kendinize yakın bulduğunuz karakter veya karakterler
hangileridir? Nedenini kısaca belirtiniz.

1.1. TİYATRONUN KÖKENLERİNE GENEL BAKIŞ

Konusunu yaşamdan alan, içinde bir eylem barındıran, başı ve sonu olan, tek kişinin uzun uzun veya birden fazla
kişinin arka arkaya konuştuğunu gösteren, seyirci karşısında canlandırılmak üzere kurgulanarak yazılan eserler
dramatik metin, oyun metni ve tiyatro metni olarak adlandırılır. Yazılan dramatik metinlerin seyirci karşısında
canlandırılmasına ise tiyatro denir.

Tiyatro sanatı diğer sanatlar gibi bir ihtiyaçtan doğmuş, zamanla bağımsızlaşarak sanat olma özelliği kazanmıştır.
Tiyatro, Antik Yunancada seyirlik yer anlamı taşıyan theatron (teatron) kelimesinden türetilmiştir. Tiyatro
sanatı ise antik kaynaklarda bir eylemin taklidi olarak tanımlanmış ancak içinde taklit unsurunu barındıran
her eser tiyatro sayılmamıştır.

Arkeolojik kazılardan elde edilen tarihî bulgulara göre bugünkü tiyatro sanatına benzeyen en eski dramatik
formlar, MÖ VI. yüzyılda Antik Yunan uygarlığında bolluk, bereket ve bağ bozumu tanrısı Dionysos’la (Diyonisos)
bağlantılı törenlerle ilişkilidir (Görsel 1.1). Tiyatronun ortaya çıkması ve bir sanat olarak kabul görmesi ise
yüzyıllar sonrasında gerçekleşmiştir.

š Görsel 1.1: Dionysos
Klasik tiyatro anlayışına göre bir eserin tiyatro olarak kabul edilmesi için çeşitli koşullar vardır. Bu anlayışa göre
hareketlerin bir olay örgüsü içinde belirli bir sıra ile seyirci karşısında canlandırılması gerekmektedir. Temsil
edilen karakter bu süre içerisinde büyük bir eylem gerçekleştirmeli, olay örgüsünün sonuna gelindiğinde
karakterin bir değişim ve dönüşüm geçirdiği seyirci tarafından algılanmalıdır. Modern dönemde ise bu tiyatro
anlayışı değişime uğramış ve tiyatro yeni tanımlar kazanmıştır.

Tiyatro ve sanat tarihçileri ile antropologlar, bazı soruların cevaplarını araştırarak elde ettikleri bulgularla çeşitli
kuramlar geliştirmişlerdir. Tiyatronun kökenlerine ilişkin sordukları sorular şunlardır:

1. Tiyatro hangi ihtiyaçlardan ortaya çıkmış olabilir?
2. Tiyatro ilk kez nerede ve nasıl ortaya çıkmış olabilir?

Araştırmacılar, buradan hareketle tiyatronun kaynağının Antik Yunan uygarlığından çok daha eskilere, tarih
öncesi ilk insanlara kadar dayandığını kabul etmektedirler. Bundan dolayı tiyatronun neredeyse insanlıkla yaşıt,
kadim bir sanat olduğunu savunmaktadırlar.

18
1. ÜNİTE