Page 23 - TİYATRO TARİHİ 9

Evrimci Görüş
Evrimci görüşün savunucuları, tiyatro sanatının bolluk ve bereket tanrısı Dionysos için yapılan ritüellerden
doğduğunu iddia etmişlerdir. XIX. yüzyılda ortaya konan evrimci görüşe göre ilk insanlar günlerin uzayıp
kısalması, kış mevsiminin bitmesi, tarım yapılan toprakların canlanması, ürünlerin hasat edilmesi, hayvanların
üremesi için yapılan ritüeller bolluk ve bereketin sağlanması niyetiyle uygulanmıştır. Bu sebeple ilk insanların
inanç kalıplarını içinde barındıran mitoslar ve buna bağlı ritüellerle halk bayramları arasında çeşitli bağlantılar
vardır (Görsel 1.4).

š Görsel 1.4: İlk toplumlarda antik bir ritüel

Evrimci görüşü benimseyenlerin bakış açısına göre tiyatro ile ritüel, özünde aynı temel ögeleri kullanmıştır. Bu
ögeler arasında müzik, dans, söz, maske, kostüm, oyuncu, seyirci ve ritüel alanı gibi unsurlar yer almaktadır.
Tiyatro ile ritüeli birbirinden ayıran fark ise kültürdür. Kültürel geleneklerinin farkında olan bir birey,
gerçekleştirilen bir ritüel eylemi ile tiyatro gösterisinin farkına varabilir.

= BİLGİ KUTUSU

Evrimci görüş, ilk insanları göz ardı etmesi yönüyle ve sadece Batı tiyatrosunun kaynaklarını açıklayıp
Antik Yunan öncesi uygarlıkları açıklayamadığı için eksik görülmüş ve eleştirilmiştir.

Daimon Görüşü
Daimon (daymon) görüşü, evrimci görüşün devamı niteliğindedir. Bu görüşe göre dinsel inanç sistemlerinin
kökeninde ilk insanların büyü vasıtasıyla doğa olaylarını etki altına alma törenlerinde gerçekleştirilen ritüeller
yer almaktadır. Toplumlar değişime uğradıkça ritüellerden mitoslara geçilmiştir. Bu görüşe göre tanrı, ilk
insanlara göre korkulu ve gizemli bir güçtür. Kişiler bu gücü içinde duymuşlardır. Yaşamın devamı adına bu
gücün yenilenmesi için döngüsel ritüellerle büyü dansı yapmışlardır.

Ritüel dansçılarının yaptığı coşkulu hareketlerden oluşan taklit, daimon adı verilen iç gücü uyandırmak ve
onu özümsemek için yapılmıştır. İç gücü uyandırma dansında doğum, ölüm, evlenme, erginlik gibi insanın bir
döngüden bir başka döngüye geçiş aşaması simgesel hareketlerle taklit edilmiştir.

Dionysos ritüellerinin tiyatro sanatına dönüşmesini sağlayan dramatik gösterimler ve dramatik metin yazma
geleneğinin kaynağında Girit’teki Daimon ritüelleri bulunmaktadır. Doğanın ilkbaharda yeniden canlanması
için yapılan taklitli danslar ve kurban törenleri tiyatronun kökenlerini oluşturmaktadır.

21
TİYATRONUN KÖKENLERİ