Page 22 - TİYATRO TARİHİ 9

Tiyatronun kaynağına ilişkin bugüne kadar birçok araştırma yapılmıştır. Kimi araştırmacılar tiyatronun
ritüellerden geliştiği, kimileri de insanların hikâye anlatırken veya dans ederken taklit isteği duyduğu ve bu
eğilimlerin zamanla gelişerek tiyatroya dönüştüğünü savunmuştur. Yapılan araştırmalar sonucunda geliştirilen
kuramlar şunlardır:

Tiyatronun Kaynağına İlişkin Kuramlar

Ritüel Kökenli Kuramlar Diğer Köken Kuramları

» Evrimci Görüş » Hikâye Anlatıcılığı
» Daimon Görüşü » Dans, Hareket ve Hayvan Taklitleri
» Kahraman Kültü Görüşü
» Şaman Kültü Görüşü

1.1.1.1. Ritüel Kökenli Kuramlar
Ritüel, tarih öncesi çağlardan günümüze kadar insan topluluklarında doğaüstü güçlerle iletişim kurmak için
yapılan hareketler bütünüdür. Belirli aralıklarla yapılan birçok tören ve kutlamayı içine alan ritüel hem dinî hem
de din dışı günlük davranış kalıplarından oluşmaktadır. Ayin olarak da bilinen ritüeller arasında evlenme ve
cenaze törenleri, doğum ve erginlik gibi topluluk hâlinde yapılan eylemler bulunmaktadır. İnsanlar bolluk,
bereket, sağlık, uzun ömür elde etmek amacıyla pek çok ritüel üretmiştir. Tarihsel süreç içerisinde avcılık ve
toplayıcılıkla geçinen toplumlarda av ritüelleri, tarım ile geçinen toplumlarda ise mevsimsel tarım ve hasat
ritüelleri oluşmuştur.

= BİLGİ KUTUSU

Eski Orta Asya Türklerinin ritüel içeren törenleri bulunmaktadır. Bunlar sığır, şölen ve yuğdur.
İslâmiyet Öncesi Dönem’de ünlü bir kişinin ölümünden sonra yapılan ve yuğ adı verilen dinsel yas
törenlerinde sagu denen şiirler söylenmiştir. Bu şiirlerde ölünün iyilikleri, yaşarken yaptığı işler anlatılmıştır.

Ritüeller çoğu kez mitoslarla desteklenmektedir. Mitos ise tarih öncesi
dönemlerle ilgili tanrı, tanrıça, yarı tanrıça, yarı tanrı ve kahramanların
yaşamlarını ve serüvenlerini anlatan; bir toplumun inançlarını, duygularını,
eğilimlerini dolaylı bir biçimde yansıtan efsanelerdir. Dünyanın pek çok
coğrafyasındaki kültürler, kendi inanç ve düşünce sistemleri doğrultusunda
efsaneler üretmiş ve bu efsaneler o kültürlerin mitoslarını oluşturmuştur.
Ortadoğu, Sümer, Eski Mısır (Görsel 1.3), Antik Yunan, Türk, İskandinav, Hint,
Japon, Kızılderili mitolojisi bu durumun örnekleri arasındadır.

Ritüel ve mitosla bağlantılı diğer bir kavram külttür. Kült, dinî inanışlardan
kaynaklanan ve kutsal kabul edilen değerlerdir. Eski Türk topluluklarında
demir, ateş, ağaç vb.nin kutsal sayılması buna bir örnektir.

š Görsel 1.3: Eski Mısır mitoslarının anlatıldığı bir duvar resmi

Q ARAŞTIRINIZ

Geçmişten günümüze kadar gelen ritüel örnekleri nelerdir?

20
1. ÜNİTE