Page 81 - Konu Özetleri AYT Biyoloji

KANIN KALPTEKİ HAREKETİ, KALP RİTMİNİN KONTROLÜ, KANIN VÜCUTTAKİ DOLAŞIMI

Kalpte impuls oluşumu ve iletimi üç aşamada gerçekleşir:
1 SA düğümden çıkan uyarılar önce kulakçıkların duvarlarına yayılır ve her ikisinin de aynı anda kasılmasına yol açar.

2 Uyarılar sağ ve sol kulakçıklar arasındaki duvarda yer alan atrioventriküler düğüm (AV) adı verilen bir aktarım
noktasına ulaşır.

3 AV’de impulslar kalbin uç noktasına yayılmadan önce 0,1 saniye kadar geciktirilir. Bu gecikme karıncıklar kasılmadan
önce kulakçıklardaki kanın karıncıklara aktarılmasını sağlar. AV düğümünden çıkan uyarılar his demetlerine ve karın-
cık duvarları boyunca yayılan Purkinje liflerine iletilir.
• His demetleri ve Purkinje lifleri özelleşmiş kas lifleridir. Uyarılar bu sayede tüm karıncığa yayılır. Karıncıklar kasılır ve
kan atardamarlara aktarılır.
• SA düğümü etkileyerek kalbin çalışma hızını değiştiren bazı durumlar vardır. Örneğin kanda CO oranındaki artış kan
2
pH’sini düşürür. Bu durumda kalp atışı hızlanır. Kafein, tein, nikotin gibi bazı kimyasallar da kalp atış hızını artırır.
• Vücut sıcaklığındaki artış kalbin çalışmasını hızlandıran diğer bir etkendir. Adrenalin, noradrenalin, tiroksin hormonları
kalbin çalışmasını hızlandırırken vagus sinirinden salgılanan asetilkolin yavaşlatır.

Kalbin Çalışmasına Etki Eden Faktörler

Kalbin çalışması ve atım sayısı, bazı faktörler tarafından düzenlenerek kalbin değişen çevre koşullarına uyum göstermesi
sağlanır. Bu faktörlerden bazıları kalp atışlarını hızlandırırken bazıları yavaşlatır.
• Kalp atım hızını otonom sinirlerden olan vagus sinirinden salgılanan asetilkolin hormonu, vücut sıcaklığının düşmesi,
hücreler arasında aşırı miktarda potasyumun bulunması ve kalsiyum eksikliği gibi nedenler azaltır.
• Kafein ve tein gibi bazı kimyasal maddeler, adrenalin ve tiroksin hormonları, kandaki CO yoğunluğu ise kalp atım
2
hızını artırır.
• Otonom sinirlerden salgılanan noradrenalin ile kalbin çalışması hızlanır.
• Kişi aşırı kan kaybettiğinde kalp, otonom sinirlerle uyarılır. Bu uyarı sayesinde kalp atım hızı dakikada 150-180 atıma
kadar artabilir.

KANIN VÜCUTTAKİ DOLAŞIMI
Kanın vücuttaki dolaşımı küçük kan dolaşımı (pulmoner dolaşım) ve büyük kan dolaşımı (sistemik dolaşım) olmak
üzere iki şekilde gerçekleşir.

Küçük Kan Dolaşımı (Pulmoner Dolaşım)

• Pulmoner dolaşım kalp ile akciğerler arasındaki kan dolaşımıdır.
• Sağ karıncığın kasılmasıyla başlar.
• Karbondioksidi çok olan kan, sağ karıncıktan akciğer atardamarı aracılığıyla akciğerlere gönderilir.

• Akciğerlerde bulunan alveoller ile alveolleri çevreleyen kılcal damarlardaki kan arasında madde alışverişi gerçekleşir.
Alveollerdeki oksijen kana geçerken kandaki karbondioksit alveollere geçer.

• Oksijen bakımından zenginleşen kan, akciğer toplardamarları aracılığıyla kalbin sol kulakçığına gelir.

Büyük Kan Dolaşımı (Sistemik Dolaşım)
• Sistemik dolaşım oksijen bakımından zengin olan kanın kalp ve atardamarlar aracılığıyla vücut hücrelerine ulaştırılması,
vücut hücrelerinin ürettiği karbondioksidin toplardamarlar aracılığıyla kalbe getirilmesi sürecidir.
• Sistemik dolaşım sol karıncığın kasılmasıyla başlar.

BİYOLOJİ - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 81