Page 18 - Konu Özetleri AYT Coğrafya

COĞRAFYA

KONU YERLEŞME ÖZELLİKLERİ VE ŞEHİRLER
ÖZETİ
AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT

YERLEŞMELERİN ÖZELLİKLERİ VE ŞEHİRLER

Şehirlerin Fonksiyonları ve Değişimi
İnsanların günümüzden yaklaşık 10.000 yıl önce tarımsal faaliyetlerle
uğraşmaya başlaması ile yerleşik hayat başlamıştır. Yerleşik hayatın
başlamasıyla insanların bir arada yaşaması da şehirlerin temelini oluştu-
ran köylerin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Şehir yerleşmelerinin ilk olarak
görüldüğü alanlar; Mezopotamya, Mısır, Hindistan, Çin ve Orta Ameri-
ka’dır.

DİKKAT

İlk şehirlerin bu alanlarda kurulmasında; ılıman iklim koşulları, verimli tarım toprakları, su kaynaklarının bolluğu, yer
şekillerinin elverişli olması etkili olmuştur.

İlk kurulan şehirlerde tarım fonksiyonu ön plandadır. Bu şehirlerde zamanla üretimin artması sonucu ortaya çıkan üretim
fazlası ürünler, insanlar arasında değiş tokuş yöntemiyle el değiştirmeye başlamıştır. Bu durum, ticaretin başlangıcı ola-
rak kabul edilmektedir ve ticaret şehirlerinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Sanayi Devrimi’yle birlikte şehirler, hem
oransal hem de işlevsel anlamda hızlı bir değişim sürecine girmiştir.

Fonksiyonlarına Göre Şehirler
İdari şehirler; bir ülkenin, bölgenin ya da uluslararası bir kuruluşun yönetim merkezinin bulunduğu şehirlerdir. Ankara,
Roma (İtalya), Londra (İngiltere), Paris (Fransa) ve Washington (ABD) örnek verilebilir.
Dinî şehirler; bir veya birden fazla dinî inancın merkezi ya da kutsal değerlere ve mekânlara sahip olan şehirlerdir. Mekke,
Medine (Suudi Arabistan), Kudüs (Filistin) ve Roma (İtalya) örnek verilebilir.
Askerî şehirler; gelişiminde stratejik öneme sahip bölgelerin veya askerî eğitim birliklerinin etkili olduğu şehirlerdir. NA-
TO’nun merkezinin bulunduğu Brüksel (Belçika) örnek verilebilir.
Liman şehirleri; hinterlandı geniş, önemli koy ve körfezlere sahip olan, ticaretin genellikle liman aracılığıyla yapılması
sonucu gelişen şehirlerdir. Rotterdam (Hollanda), Hamburg (Almanya) ve Marsilya (Fransa) örnek verilebilir.
Tarım şehirleri; insanların geçimlerini daha çok tarımsal faaliyetlerden karşıladığı şehirdir. Bu şehirlerde az da olsa tarıma
dayalı sanayi faaliyetleri yer almaktadır. Bulgaristan’daki Kırcaali örnek verilebilir.
Sanayi şehirleri; Sanayi Devrimi’nin etkisiyle sanayi tesisle-
rinin kurulması sonucu ortaya çıkmıştır. Manchester (İngil-
tere), Tokyo (Japonya), Düsseldorf (Almanya) ve Detroit
(ABD) örnek verilebilir.
Maden şehirleri; önemli yer altı kaynaklarına bağlı olarak
gelişen şehirlerdir. Essen (Almanya), Kerkük (Irak), Kiruna
(İsveç) örnek verilebilir.
Turizm şehirleri; doğal ve beşerî turizm varlıklarının bulun-
ması sayesinde gelişen şehirlerdir. Miami (ABD), Venedik
(İtalya), Barcelona (İspanya) ve Roma (İtalya) örnek ve-
rilebilir. Tokyo (Japonya)
Kültürel şehirler; bilim, sanat ve eğitim gibi çeşitli kültürel faaliyetlerin ön planda olduğu şehirlerdir. Oxford (İngiltere),
Cambridge (İngiltere), Pricenton (ABD) ve Salamanca (İspanya) örnek verilebilir.
Ticaret şehirleri; genellikle ulaşım hatlarının geliştiği ve ticari faaliyetlerin yoğunlaştığı şehirlerdir. New York (ABD), Hong
Kong (Çin), Şanghay (Çin), Paris (Fransa), Londra (İngiltere) ve Tokyo (Japonya) örnek verilebilir.

18 MEBİ KONU ÖZETLERİ COĞRAFYA - AYT