Page 14 - Konu Özetleri AYT Coğrafya

EKOSİSTEM VE MADDE DÖNGÜLERİ

Su Ekosistemleri
Su ekosistemleri, denizel su ekosistemleri (deniz ve okyanus) ve karasal su ekosistemleri (göl, akarsu ve bataklık) olmak
üzere ikiye ayrılır. Denizel su ekosistemleri tuzlu sulardan; karasal su ekosistemleri ise tuzlu, sodalı, acı göller dışında
genellikle tatlı sulardan oluşur.

DİKKAT
Su ekosistemlerindeki biyoçeşitliliği; suyun durgun veya hareketli olması, suların sıcaklık ve derinliği ile sulardaki ışık
ve besin maddeleri etkiler.

Okyanus ve Deniz Ekosistemleri: Yeryüzünün en büyük ekosis-
temlerinden olan okyanus ve denizlerde 200 m derinliğe kadar olan
ortam, canlı çeşitliliğinin fazla olduğu alanlardır. Bu durumun nedeni,
Güneş ışınlarının buraya kadar ulaşabilmesi ve su basıncının derin-
lerde yüksek olmasıdır.
Fosfor ve azot başta olmak üzere bitki besin maddesi bakımından
fakir olan açık denizlerde canlı çeşitliliği azalmaktadır. Kıyılarda ise
karalardan taşınan besin maddelerinin açık denizlerden daha faz-
la olması canlı yaşamını çeşitlendirmiştir. Sıcak ve soğuk okyanus
akıntılarının karşılaşma alanlarında plankton adı verilen bitkisel ve
hayvansal tek hücreli canlıların sayısı oldukça fazla olduğundan bu
alanlar biyoçeşitlilik bakımından zengindir. Tropikal denizlerin verimli
kesimlerinde bulunan mercan resifleri, biyoçeşitliliğin oldukça zengin Mercanlar
olduğu alanlardandır.

Akarsu Ekosistemleri: Akarsu ekosistemlerinde yeryüzü şekilleri ve suyun akış hızı biyoçeşitliliği etkilemektedir. Akarsu-
ların yukarı çığırında yatak eğimi fazla, akış hızı yüksek ve sular soğuk olduğundan bu alanda biyoçeşitlilik azdır.
Akarsuların orta çığırından itibaren akış hızı azalmakta ve akarsu ya-
tağı genişlemektedir. Bu durum, canlı yaşamını olumlu etkileyerek
biyoçeşitliliğin artmasını sağlar. Akarsuların denize döküldüğü ağız
kısmı ise sıcaklık ve tuzluluk yönünden elverişli, aynı zamanda mi-
neral ve organik madde bakımından zengin olduğu için biyoçeşitlilik
açısından zengindir.

Göl Ekosistemleri: Genel olarak zengin ekosistemler arasında yer
almaktadır. Akarsuların getirmiş olduğu tortulların biriktiği gölün kıyı
kesimleri tür itibarıyla daha zengindir. Gölün özelliklerini bulunduğu
ortamın iklim koşulları, bitki örtüsü, göle dökülen akarsuların debisi
ve taşıdığı maddeler belirler. Göldeki besin maddelerinin miktarını
ise önemli ölçüde çevreden gelen organik maddeler belirler. Göllerde
ancak mikroskopla görülebilen son derece zengin ve bol miktarda Akarsu ekosistemleri
fitoplankton ve zooplanktonlar bulunur.

Bataklık Ekosistemleri: Bataklıklar, su döngüsünün devam etme-
sinde oldukça önemli bir işleve sahiptir. Bu alanlar; yeryüzü şekille-
rine bağlı olarak oluşan durgun, sığ, üzeri sazlarla kaplı ve akıntının
yetersiz olduğu su birikintileridir. Bataklıkların da dâhil olduğu sulak
alanlar (hidrobiyom), taban su seviyesinin yüksek olduğu kıyı ke-
simlerden başlayıp dağların yüksek kesimlerinde suyun birikmesine
uygun olan çukur alanlara kadar devam eder. Sulak alanların gerek
bulunduğu yere gerekse yakın çevreye ekolojik ve ekonomik açıdan
büyük faydaları vardır. Yer altı suyunun beslenmesi, sellerin şiddeti-
nin azaltılması, suyun filtre edilerek kalitesinin iyileştirilmesi ve zen-
gin bir yaban hayatına barınak olması bu faydalara örnek verilebilir.
Bataklık ekosistemleri

14 MEBİ KONU ÖZETLERİ COĞRAFYA - AYT